تاریخچه آتش نشانی جهان

امروزه در هیچ یک از کشورهای جهان نمی توان شهر بزرگی یافت که در آن برای پیشگیری و مبارزه با آتش تشکیلات آتش نشانی و ایمنی وجود نداشته باشد .

دو سئوال اساسی در این زمینه مطرح می باشد که عبارتند از :
1- چه انگیزه ای یا عاملی موجب تشکیل و توسعه سازمان آتش نشانی شده است .
2- چرا کشورهای صنعتی پیشرفته توجه بیشتری به تشکیلات آتش نشانی داشته و همواره در صدد تکمیل همه جانبه این موسسه خدماتی بر آمده اند . در واقع سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی با حفاظت و صیانت از سرمایه های ملی در برابر آتش سوزی و حوادث می تواند نقش مهمی را در توسعه اقتصادی کشور داشته باشد . بطور کلی قبل از آنکه بشر به آتش دسترسی پیدا کرده و از آن استفاده کند آثار و خطرات و آن را مشاهده کرد بعنوان مثال زمانی که در اثر اصابت صاعقه جنگل دچار آتش سوزی می شد ، بشر اولیه مشاهده کرد که در نتیجه آتش نور و حرارت تولید می شود از طریق مرگ حیوانات مختلف که در محاصره آتش قرار گرفتند و حوادث دیگر مواردی بود که خطرات آتش از بدو پیدایش آن ثابت کرد ، بطور دقیق مشخص نیست که انسان از چه تاریخی به آتش دست یافت . یکی از قدیمی ترین نشانه ها در این خصوص در سال 1919 در غار شوکتین بدست آمده ، استخوانهای سوخته که در این غار واقع در نزدیکی چین بدست آمد ثابت می کند انسان چگونگی استفاده از آتش را می دانسته است نشانه های دیگر نیز مانند غار کشف شده در دوردونی فرانسه که بقایای کوره ها و اجاقهای این غار نشان می دهد که هزاران سال قبل آتش مورد استفاده قرار می گرفت .

به هر ترتیب انسان به آتش دست یافت و از آن استفاده کرد و علاوه بر رفاه و آسایش حاصل از استفاده آن مانند نجات از تاریکی و سرما ، پخت و پز ، دور ساختن حیوانات وحشی و غیره به پیشرفت مهمی نظیر ، ابزار سازی ، سفالگری وذوب فلزات نیز نائل شد .

شهرهایی چون لندن ، توکیو ، نیویورک ، شیکاگو ، بالتیمور ، هامبورگ ، سانفرانسیسکو هنوز خاطره حریقهای و حشت آور خود را از یاد نبرده اند . حریقهایی که هر یک از این شهرها را در معرض انهدام و نابودی کامل قرار داد و هنوز پس از گذشت سالها به عنوان یک فاجعه بزرگ از آن یاد می شود .

پس از آتش سوزی لندن ، زندانهای انگلیس مدتها مملو از بدهکارانی بود که تمام دارائی خود را در این حریق از دست داده ورشکست شده بودند و شاید تنها راه حلی که به نظر می‌رسید ابداع بیمه آتش سوزی بود . بدین ترتیب خسارت ناشی از حریقهای احتمالی بین گروه کثیری تقسیم شده و در نتیجه از ورشکست شدن افراد جلوگیری می شد . اقدام به تاسیس بیمه آتش سوزی به مفهوم امروزی برای نخستین بار در 3 دسامبر 1591 در شهر هامبورگ آلمان صورت گرفت این موسسه صندوق آتش سوزی هامبورگ نام داشت .

در انگلستان بعد از حریق بزرگ لندن ، شرکتهای بیمه بشکلهای مختلف درخصوص پیشگیری و اطفاء حریق شروع به فعالیت کردند . حریقهای بعدی شرکتهای بیمه را در معرض خطر قرار داد . بهمین دلیل در سال 1833 در لندن از ادغام واحدهای آتش نشانی چند شرکت بیمه سازمان واحدی بنام بنگاه ماشینهای آتش نشانی اندن تاسیس شد . این موسسه 80 نفر آتش نشان  تمام وقت در ختیار داشت که در 13 ایستگاه آتش نشانی خدمت می کردند و در همین سالها نخستین تلمبه های بخار آتش نشانی اختراع  شد .
 
معرفی
آتش نشان صنعتی کسی است که بتواند از عهده شناسایی حریق ها و روش های اطفاء و بکارگیری مواد آتش نشانی مناسب در ارتباط با نوع حریق و امحاء مواد مضره و امدادرسانی و تهیه گزارش از آتش سوزی و پیگیری از کلیه حوادث غیرمترقبه برآید.

نمونه وظایف
1. شناسایی اصول بکارگیری روش اطفاء حریق مناسب در ارتباط با نوع آتش
2. توانایی دریافت پیام و انتقال آن جهت اقدامات لازم
3. آشنایی با وسایل پیام رسانی
4. آشنایی با علائم اخباری دستی آتش نشانی (تابلو آلارم اشارات خاص) و بلندگو
5. شناخت بی سیم و کاربرد آن و رمزهای مربوطه
6. آشنایی با رادیو و پیام های مربوطه
7. شناسایی اصول دریافت پیام و انتقال آن جهت اقدامات لازم
8. آشنایی با مفهوم سوخت و ساز زنجیری (خوسوزی)
9. شناسایی اصول تشخیص عوامل بروز آتش (مثلث آتش)
10. توانایی بکارگیری روش های اطفاء حریق مناسب در ارتباط با نوع آتش
11. آشنایی با مواد اطفاء حریق و انواع آن
12. آشنایی با آب و ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی آن در ارتباط با اطفاء حریق
13. شناخت منافع و مضرات آب در اطفاء حریق
14. شناخت پودرهای شیمیایی آتش نشانی و انواع آن
15. توانایی طبقه بندی آتش
16. آشنایی با مفهوم آتش و انواع آن بر حسب نوع ماده سوختنی جامدات- مایعات- (چوب و غیرچوب، سنگین)،مایعات (چوب و غیرچوب، سنگین تر از آب)
الکتریکی ،مواد منفجره و فلزات ،گازها (صنعتی و عام المصرف)
17. شناسایی اصول طبقه بندی آتش
18. توانایی تشخیص عوامل بروز آتش (مثلث آتش)
19. آشنایی با عوامل بروز آتش،اکسیژن ،حرارت ،مواد قابل اشتعال، نقطه شعله زنی، شعله وری و انفجار
20. توانایی دریافت پیام و انتقال آن جهت اقدامات لازم
21. توانایی هماهنگی با گروه آتش نشان
22. توانایی رسیدن به محل آتش سوزی با وسایل نقلیه آتش سوزی (در حد زمان)
23. توانایی اطفاء حریق با روش سرد کردن
24. توانایی تشخیص محل مناسب معبر و باز کردن معبر جهت عملیات آتش نشانی و نجات 25. توانایی بی اثر کردن مواد زیان آور شیمیایی بعد از عملیات آتش نشانی
26. توانایی خارج کردن مصدومین از حادثه
27. توانایی امدادرسانی به مصدومین حادثه با توجه به نوع صدمه
28. توانایی امدادرسانی به حوادث غیر مترقبه (سیل، زلزله، جنگ و طوفان و رعد و برق)
29. توانایی برقراری ارتباط با واحدهای مختلف
30. توانایی اجرای مقررات و آئین نامه های شغلی
31. توانایی پیشگیری از حوادث و رعایت اصول نکات ایمنی و حفاظتی و بهداشت کار
32. توانایی تهیه گزارش آتش سوزی

ابزار و وسایل
 

1. وسایل کمک آموزشی
2. وسایل پیام رسانی
3. جعبه کمک های اولیه
4. کلاه ایمنی
5. لباس
6. دستکش
7. عینک
8. کفش ایمنی
9. مواد اطفاء حریق

شرایط ارتقاء شغل
دقت، سرعت، تجربه و رعایت نکات ایمنی و حفاظتی از مهمترین مسائلی هستند که برای ارتقاء شغلی یک آتش نشان صنعتی نیاز است

ویژگی های شخصیتی
اگر نخواهیم ویژگی های شخصیتی و جسمی این شغل را برای شما شرح دهیم مطمئنیم که خود شما این توانایی را دارید که این نکته را درک کنید که این شغل بسیار پر خطر و مسئولیت آور است.
احساس مسئولیت، ریسک و خطرپذیری بالا، توانایی های کامل و آمادگی بالای جسمانی، آموزش های مستمر و ابتکار و خلاقیت در کنار احتیاط و عقلانیت بخشی از این شغل مهم است.
این شغل اعصاب راحت و دقت بالایی را می خواهد تا فرد بتواند در مقابل خسارت های وارده، حجم زیان ها را کاهش یا از وقوع خسارت های احتمالی جلوگیری نماید.

مهم ترین وظایف سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی را می توان موارد زیر دانست:
ـ ارتباط و همکاری و هماهنگی و مشورت با مراکز علمی، نظامی، پزشکی و سایر سازمان ها و اشخاص مربوط.
ـ تعیین صلاحیت فنی و امکانات شرکت های خصوصی و دولتی با عنوان های مختلف اعم از طرح ایمنی یا شارژ کننده و فروشنده و سازنده ماشین ها، قطعات، ادوات و تجهیزات مختلف مربوط به امور ایمنی و نجات و آتش نشانی در سطح جامعه.
ـ اشاعه و به کارگیری رشته های ورزشی بین کارکنان سازمان مخصوصاً نیروهای عملیات به منظور تقویت و آمادگی جسمانی و بالا بردن روحیه افراد که لازمه این حرفه است.

 امید به زندگی در آتش نشانان

 

امید به زندگی در حرفه آتش نشانی در مقایسه با امید به زندگی سایر افراد کشور فاصله قابل توجهی داشته ، به طوری که با توجه به بررسی های به عمل آمده امید به زندگی در سازمان آتش نشانی تهران 53 سال و در کشور 71 سال اعلام شده است.
سازمان های آتش نشانی با هدف اصلی نجات جان و اموال انسان ها تشکیل شده اند بنابراین یک آتش نشان قادر است در بحرانی ترین شرایط محیطی و زیان آور ترین شرایط کاری به یاری حادثه دیدگان بشتابد.
با توجه به آمارهای حریق و حوادث ، تعداد مصدومین و فوت شدگان ماموران آتش نشان در طی سالیان اخیر نگران کننده است چرا که آتش نشانان در محیط های پر مخاطره آمیز و از جمله انفجارات به امداد رسانی و عملیات می پردازند ، لذا آسیب پذیری آنان در حد بالایی است.
علاوه بر این ، عوارض و مخاطرات شغلی در حرفه آتش نشانی با بروز و تشدید انواع بیماری های جسمی و روانی جلوه می کند.
بر این اساس مهم ترین وظیفه آتش نشانان شامل آماده باش شبانه روزی برای شرکت در حوادثی که جان انسان در خطر باشد، انجام عملیات نجات و امداد در حوادثی که جان حیوانی در خطر باشد، شرکت فعال در حوادث طبیعی به منظور یاری رساندن به هموطنان، اداره کردن و مهار آتش سوزی ها در صنایع و اماکن مختلف، بررسی علل حریق و حوادث در شرایط محیطی متفاوت و همراه با مخاطرات گوناگون می شود.
به این ترتیب آتش نشانان در هر ماموریت به طور معمول در معرض چندین عوارض از جمله عوارض ناشی از استرس رانندگی و ترافیک ، عوارض ناشی از اثرات دود و گازهای سمی در محل های عملیات، عوارض ناشی از صدای آژیر، بلندگو و نور چراغ گردان، عوارض ناشی از ترشح هورمون های دفاعی و آمادگی بدن در برابر حوادث، اثرات ناشی از حرارت در محل حریق، عوارض ناشی از تماس یا جذب مواد شیمیایی از طریق پوست، عوارض ناشی از صدمات فیزیکی در حین انجام وظیفه، عوارض ناشی از دریافت پرتوهای یونساز و تشعشعات رادیواکتیویته قرار می گیرند.

علاوه بر این ، آتش نشانان در هنگام انجام عملیات نجات و امداد در معرض عوارضی نظیر رویت صحنه های دلخراش و تألم آور، عوارض ناشی از وقوع انفجار در صحنه حادثه، عوارض ناشی از مسائل ارگونومی وسایل و تجهیزات و ماشین آلات، عوارض ناشی از انجام خدمت به صورت شیفتی، عوارض ناشی از عدم تغذیه صحیح و متناسب با حرفه، عوارض ناشی از استرس پس از حادثه، عوارض ناشی از کارکردن در محیط های آلوده، عوارض ناشی از کارکردن در محیط های مرطوب نیز قرار می گیرند.

براساس آمار سال های 76 تا 81 در رابطه با خسارات جانی و مصدومین ناشی از شرکت در عملیات آتش نشانی، بیشترین مصدوم ناشی از شرکت در عملیات حریق و نجات مربوط به سال 81 با تعداد 63 مصدوم حریق و 12 مصدوم نجات بوده است.

 

بنابراین گزارش ، وجود فاکتورهایی شامل سرو صدا ، محیط عفونت زا و آلوده ، مواد شیمیایی و گازهای سمی ، مواد رادیواکتیو ، کار در محیط غیر متعارف (کم نور وپر نور) ، وجود ذرات معلق در هوا ، کار در شرایط جوی نامساعد ، کار در ارتفاع ، ریزش و برخورد اجسام خارجی ، انفجار ، خطر برق ، سطوح شیب دار و لغزنده ، کار در فضای مسدود و غیر متعارف، کار در اعماق، کار در محیط های با حرارت بالا ، جابجا کردن قطعات سنگین ، کار در فضای باز ، کار در محیط های مرطوب، کار در محیط های متعفن و نامطبوع ، کار در شرایط روحی نامساعد از مهم ترین عواملی است که شرایط محیط کار آتش نشانان را از حالت عادی خارج می کند.

بر این اساس ، مقایسه فاکتورها و عوامل زیان آور در محیط کار با شرایط ویژه شغل آتش نشانی گواه آن است که کلیه فاکتورها و عوامل مذکور در حرفه آتش نشانی وجود داشته ضمن اینکه فاکتورهای دیگری نیز وجود دارد که در قوانین موضوعه لحاظ نشده است لذا یک آتش نشان در هر حادثه حداقل 10 مورد از عوامل زیان آور را لمس می کند همچنین آتش نشان در طول خدمت با تمامی فاکتورهای زیان آور در صحنه های عملیات و امداد رسانی مواجه است.

به گزارش مهر ، اگرچه حرفه آتش نشانی از مشاغل سخت و زیان آور است اما با مقایسه شرایط حرفه ای شغل آتش نشانی در کشورمان با دیگر کشورهای پیشرفته دنیا، متاسفانه در ایران به اندازه کافی به فراهم آوردن امکانات و شرایط اقتصادی و روحی مساعد برای آتش نشانان تاکنون توجه ویژه ای نشده و این در حالی است که در کشورهای مترقی شغل آتش نشانی در زمره مشاغل At High Risk محسوب می شود.
شواهد و قرائن موجود مبین فداکاری و رشادت آتش نشانان در عالیترین سطوح انسانی و امدادی بوده و آتش نشانان جلوه های ایثار و از خود گذشتگی هستند.
 
به همین لحاظ ، تلاش در جهت ارتقاء سطح بهداشت حرفه ای آتش نشانان با مشارکت نهادهای مرتبط ، کارشناسان و متخصصان و به ویژه مرکز سلامت محیط کار وزارت بهداشت ضروری به نظر می رسد.

روز آتش نشان
هفتم مهرماه به نام «آتش نشانی و ایمنی» نامگذاری شده است.
هدف از نامگذارى این روز به عنوان روز ملى ایمنى و آتش نشانى، تبدیل ایمنى در کشور به یک فرهنگ میباشد. در کشور ما بیش از ۱۶۰ سال از تأسیس اولین ایستگاه آتش نشانی در شهر تبریز به سال  ۱۲۲۱ شمسی و نزدیک به هشتاد سال از تأسیس آتش نشانی پایتخت می گذرد.

پس از انقلاب اسلامی، با انحلال سازمان دفاع غیر نظامی، فلسفه وجودی آتش نشانی های کشور توسط بندهای ۱۴ و ۲۰ ماده ۵۵  قانون شهرداری تعریف گشت و از همین رو سازمان های آتش نشانی زیر مجموعه شهرداری ها قلمداد می شوند. بر اساس این قانون شهرداری ها ملزم هستند، برای حفظ شهرها از خطر سیل و حریق و دیگر مخاطرات تدابیر مؤثری اتخاذ نمایند.

نظر به اینکه کشور ما یک کشور حادثه خیز می باشد و از چهل حادثه طبیعی شناخته شده، سی مورد آن در ایران امکان وقوع دارد، توجه به بحث ایمنی همچنین تهیه و تدوین ضوابط و مقررات ایمنی، امریست ضروری.

   شرح وظایف دفاتر حراست سازمان آتش نشانی
 1- پیشگیری، کشف، شناسائی، خنثی سازی کلیه فعالیتهای ضد نظام و انجام ماموریتها، به منظور حفظ و صیانت از سازمان آتش نشانی تهران از طریق قانونی در چارچوب اهداف کلی، اجرای سیاستها و قوانین مصوب امنیتی کشور.
2- نظارت بر حسن اجرای بخشنامه ها، دستورالعمل ها، تدابیر و سیاستهای کلان سازمان.
3- نظارت بر حسن انجام وظایف معاونتها ، مدیران مناطق پنج گانه و ایستگاه های عملیاتی سازمان.
4- نظارت بر حسن انجام وظائف کارکنان سازمان.
5- رسیدگی به تجمعات و اعتراضات و تحرکات کارکنان و حرکتهای مرتبط با سازمان.
6- شناسائی و رسیدگی به جرائم و تخلفات امنیتی کارکنان از طریق سلسله مراتب اداری.
7- جمع آوری اخبار و اطلاعات، بررسی، طبقه بندی و ارجاع به مبادی ذیربط حسب اولویت موضوع.
8- ارائه گزارشات تحلیلی از فرایند امور سازمان.
 9- تهیه مستندات و گزارشات مصور و رسانه ای از تخلفات آشکار و پنهان.
10- شناسائی عوامل و مسائل بحران ساز و مجاری بروز نارضایتی مردمی.
11- ارائه پیشنهادات و راهکارهای مناسب درجهت اصلاح روند امورات جاری بمنظور رعایت صرفه و صلاح سازمان.
12- اقدامات پیشگیرانه از وقوع تخلفات در سطح حوزه مأموریت سازمان.
13- کشف هر گونه اختلاس، ارتشاء، تخلف و تبانی در محیط و دریافت گزارشات حضوری.
14- کشف و شناسائی هر گونه فعل و یا ترک فعل که منجر به تضییع حقوق شهری و شهروندی (ارتشاء-جعل-تبانی و...) میگردد.
15- شناسائی نقاط آسیب، تهدید پذیر و ارائه راهکار مناسب جهت اطلاع رسانی به سلسله مراتب اداری.
16- شناسائی و رسیدگی به جرائم و تخلفات امنیتی کارکنان از طریق سلسله مراتب اداری.
17- جمع آوری کلیه اخبار از سطح سازمان و ارزیابی صحت و سقم آنها.
 
  ارکان سازمان آتش نشانی بر اساس اساسنامه 
ارکان سازمان عبارتند از :
الف : شورای سازمان
ب : هئیت مدیره
ج : مدیر عامل
د : حسابرس ( بازرس )

شورای سازمان مرکب از پنج نفر به شرح ذیل خواهد بود
الف : شهردار به عنوان ریاست شورا
ب : معاونت فنی و خدماتی شهری شهرداری
ج : سه نفر کارشناس به پیشنهاد شهردار و تایید وزارت کشور

گوشه ای از اظهارات یک آتش نشان عزیز:
 از پس اجساد سوخته، خانه های ویران و مردم خاکستر نشین یک لبخند که زنده بودن و آرامش را بشارت دهد، برای ما کافی است. بوی آب و آتش می دهیم و اضطراب لحظه ای را در جدال با مرگ لمس کرده ایم. سوگند من گواه معتبر عشقم به مردم است و آن چه نشانی از زندگی دهد: «به پیشگاه خدای بزرگ و عدالت اجتماعی سوگند یاد می کنم تا پای جان بدون در نظر گرفتن نژاد و مذهب از جان و مال مردم حفاظت و حراست نمایم.»

  7 مهر روز آتش نشانی گرامی باد .

گشت و گذاری در گلستان و بوستان

گوهر ناشناسی است اگر سعدی را به «گلستان» محدود کنیم و غزلیات؛ و در «بوستان» او گشتی و گذری نداشته باشیم و دل از خوشه‌های خرمن او پر نکنیم.

این «گلستان» همیشه خوش باشد

 می‌گویند در سال‌های نه چندان دیر و دور؛ طفلانی که به مکتب می‌رفتند تا راه و رسم زیستن در کلمات را بیاموزند، پس از مُصحف‌خوانی؛ گلستان سعدی را می‌خواندند و اینکه «منت خدای را عَّزوَجَل که طاعتش موجب قربت است و به شکر اندرش مزید نعمت»؛ و سرانجام از مکتب‌خانه می‌آموختند که «ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند/ تا تو نانی به کف آری و به غفلت نخوری» و این البته؛ نه فرجام همنشینی با «گلستان» بود و حکایت‌های آن؛ بلکه آغازی بود بر نوعی زیست‌جهان، که سعدی روایتش می‌کرد.

ذکرش آمده که در «بوستان» آنچه را سعدی بدان پرداخته «آرمانی» بوده و در گلستان «واقعی»؛ این را در یک مقدمه و هشت باب خوانده‌ایم و می‌دانیم؛ اما شیوه‌ این بیانِ واقع است که بسیاری از ما را به تعجب واداشته است و در پی خود روان کرده. به بیان دیگر؛ برخی سخن‌شناسان بر این باورند که آنچه به «گلستان» ارزشی ویژه داده، نه محتوایی است که سعدی بر آن تاکید داشته؛ بلکه مهارت حیرت‌انگیز نویسنده در پرداخت نثر و القاء بالاترین درجه‌ رسانندگی است.

در همین راستا؛ از ویژگی‌هایی که برای سخن سعدی در نظر گرفته‌اند و دکتر حسن انوری در شرح خود بدان‌ها تاکید دارد یکی؛ «ترتیب و تناسب» کلام است. به این معنا که ابواب هشتگانه، طوری معماری شده‌اند که به دیگری مدد می‌رسانند و چون خویشاوندان یکدیگر را می‌آرایند. دومین ویژگی که بر شمرده شده «آهنگ کلمات» است. به این معنا که در نثر فنی، گاهی کلمات و عبارات دارای آهنگ هستند و مانند لَخت‌های شعر موزون می‌نمایند. سومین ویژگی از میان نثر سعدی در گلستان؛ «ایجاز و اختصار» کلمات است. گفته‌اند که بنیاد زبان فارسی در دوره‌های «باستان» و «میانه» بر ایجاز بوده است؛ چنانکه پادشاهان ایرانی دبیران را همواره بر مراعات ایجاز وصیت کرده‌اند؛ در نوشته‌های عصر اسلامی نیز بنیان نوشته‌ها بر ایجاز بوده است.

ویژگی دیگر سخن سعدی؛ «رعایت سادگی و ترک لغات دشوار» بوده است؛ سخن‌شناسان آگاهند که کتاب‌های هم عصر «گلستان»؛ چه لغات غریب و نامانوسی از عربی و مغولی دارند که حتی خود سعدی نیز در «مجالس پنجگانه‌اش» ناگزیر از ذکر برخی از آن‌ها بوده است؛ اما در گلستان تلاش بر این بوده که دایره‌ واژگان به ترکیبات و واژگان مغولی سوق پیدا نکند. دیگر ویژگی برشمرده شده در گلستان؛ «مراعات تناسب نظم و نثر» است. می‌گویند غیر از «کلیله و دمنه» که در این مورد همتای خوبی برای «گلستان» است؛ دیگر آثاری از این نوع مطلوب در ادب پارسی نداشته‌ایم.

سعدی اغلب با یاد پروردگار کلام را می‌آغازد و سپس به حکایات می‌پردازد؛ و این نشان از همان آرمانی است که سخنش در ابتدا گفته آمد.

برخی چون دکتر ضیاء موحد در کتاب «سعدی» به نکاتی دیگری درباب کلام سجع‌گونه‌ی سعدی اشاره می‌کند که در خور توجه است. وی می‌نویسد: «اگر کسی به سجع‌گویی و قرینه‌سازی معتاد شود به زحمت می‌تواند از شر آن نجات پیدا کند و محصول کار او مانند «مقامات حمیدی» که پیش از گلستان نمونه فصاحت و بلاغت به شمار می‌آمده است؛ پر از مترادف‌ها و پرگویی‌های تصنف و تکلف می‌شود. پرهیز سعدی از چنین نثری بزرگترین هنر اوست. از این گذشته سعدی در گلستان حکایت‌هایی هم دارد که در آن‌ها هیچ از این سجع و تقارن‌ها دیده نمی‌شود و به گمان من این بخش‌ها اوج نثر سعدی است.

 [موحد پس از تاکید بر اینکه برخی تکرارهای متقارن ملال آورند اما در مورد سعدی چنین نیست می نویسد] سعدی برای گریز از این قرینه‌های ملال‌آور شگردهای گوناگونی به کار می برد که به این شرح اند: نخست: برای آرایش اغلب بیش از یک قرینه نمی‌آورد؛ دوم: قرینه را با افزودن و کاستن هجاها از تقارن کامل دور نگه می‌دارد. سوم؛ در وسط قرینه‌ها عبارت‌هایی می‌آورد که فاصله قرینه‌ها را از هم زیادتر می‌کند. چهارم؛ با ترکیب آرایش‌های مختلف از یکنواختی آهنگ قرینه‌ها می‌کاهد و پنجم اینکه؛ در سجع و قرینه‌سازی افراط نمی‌کند و اغلب جمله‌هایی خالی از آن‌ها نیز به کار می‌برد. ». سعدی به غایت این نکته‌ها را د‌ر گلستان رعایت کرده و در نظر آورده است.

مخلص کلام اینکه؛ نه به خاطر صرفاً کلام آهنگین داشتن؛ که در این مجال به آن کوتاه اشاره شد؛ که به خاطر نثر و روایت منثور از «سیرت پادشاهان»؛ به خاطر «اخلاق درویشان» هنگامی که شریک رنج و راحتند؛ به خاطر «فضیلت قناعت» که به نان خشک می‌کامند و جامه‌ دلق؛ به خاطر «فواید خاموشی» که می‌گوید: سخن را سر است، ای خردمند و بُن/ میاور سخن در میان سَخُن؛ به خاطر «عشق و جوانی» که می‌گوید: هنوزت گر سر صلح است باز آی؛ به خاطر «ضعف و پیری»؛ به خاطر «تاثیر تربیت» و به خاطر «آداب صحبت»؛ است که همه در «گلستان» گل‌گشت میزنیم و نو به نو در این اردی‌بهشت تازه می‌شویم.

«بوستان»؛ آرمان‌گرایی با زبان عامه مردم

 گوهر ناشناسی است اگر سعدی را به «گلستان» محدود کنیم و غزلیات؛ و در «بوستان» او گشتی و گذری نداشته باشیم و دل از خوشه‌های خرمن او پر نکنیم.

شاید به پندار اینکه سعدی در «گلستان»؛ جهانِ واقع را روایتگر است و از جغرافیای عظیم معاصرش هر آنچه را در خورد بیان دیده؛ به کلام سجع و آهنگین در نوردیده و مخاطب را تعلیم به نیکی داده است؛ اما در «بوستان» جهانی آرمانی برای او رکن است و از حیث معنا هر آنچه را فرامادی می‌خواسته به بیان درآورده است.

بیان سعدی نیز حتی در آرمان‌هایش به گونه‌ای مغلق نیست که نتوانی و نشود دانست و فهمید؛ در این چهارچوب اما محققان و زان جمله ضیاء موحد در کتاب «سعدی» می‌گوید: «سعدی مغلق نمی‌نویسد؛ و صنایع بدیعی در شعر و نثر او در خلاف دیگران خودنمایی نمی‌کنند؛ شگردهای بدیعی و بلاغی چنان در نوشته‌ او جا می‌افتند که در نگاه اول به چشم نمی‌آیند و از همه‌ این‌ها مهمتر اینکه تکیه‌گاه شعرش زبان فارسی است. از زبان الهام می‌گیرد تا زبان را بپرورد؛ غنی کند و گسترش دهد. تقلید ناپذیر بودن کلام سعدی در همین هنر دشوار است. سعدی از زبان بیش از تصویرهای حسی و انتزاعی بهره می‌گیرد. افزون بر این هنر سعدی لحن‌های متفاوتی است که به کار می‌برد؛ هیچ شاعری در زبان فارسی تنوع لحن سعدی را ندارد؛ و اما هنر داستان‌گویی او نیز که داستان دیگری است.»

در باب‌های ده‌گانه‌ بوستان که اعم‌اند از: عدل؛ احسان، عشق، تواضع، رضا، قناعت، تربیت، شکر، توبه، مناجات و ختم کتاب نکاتی نهفته است که از مهمترین‌ آن‌ها می‌توان به عارفانه بودن کلام سعدی اشاره کرد.

بوستان را از منظر ادب عارفانه اگر تاویل کنیم؛ و بنا به نظریه‌ correspondence theory of truth «مطابقت با صدق» فیلسوفان؛ بگوییم «جمله صادق جمله‌ای است که از نبود آنچه نیست و از بودن آنچه هست خبر می‌دهد.»؛ بنابراین این مثنوی بحر متقارب؛ از ابتدا به مخاطب می‌گوید که قرار است از آنچه هست خبری داشته باشد و در این روایت خبری صدق، به میزان نسبت رخداد، با واقعیت است که معنا می‌یابد. در «بوستان»؛ با همانی مواجهیم که در «گلستان»؛ با این تفارق که نظم بسی دشوار‌تر از سخن منثور است باید در بند و قید قافیه باشی و به تنگ نیایی.

نقطه‌ تفاوت دیگری که در «بوستان» و «گلستان» هست و در شکلی سطحی می‌توان به راحتی آن را دید آغازینِ کلام در این دو روایت است. در باب‌های «بوستان»؛ سعدی اغلب با یاد پروردگار کلام را می‌آغازد و سپس به حکایات می‌پردازد؛ و این نشان از همان آرمانی است که سخنش در ابتدا گفته آمد. قصه‌ها در این مثنوی، به صدق؛ آنچه نکوهش می‌شود و ستایش؛ به کلام می‌آراید و قصدش نه این است که حتی به زیور استعاره‌ها پوشاننده‌ی معنا باشد و مغز کلام را پنهان دارد؛ مخاطب در «بوستان» مسافرِ شعر سعدی است به مقصد جان.

مخلص کلام اینکه گوهر ناشناسی است اگر سعدی را به «گلستان» محدود کنیم و غزلیات؛ و در «بوستان» او گشتی و گذری نداشته باشیم و دل از خوشه‌های خرمن او پر نکنیم.

مرکز کتاب‌پژوهی ایران را بیشتر بشناسیم/ شناسایی، گردآوری، سازماندهی، نگاهداری و اشاعه اطلاعات کتاب‌ها

رکز کتاب‌پژوهی ایران یکشنبه گذشته (30 شهریور) با حضور علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، سیدعباس صالحی، معاون فرهنگی وزیر ارشاد و نجفعلی میرزایی، مدیرعامل موسسه خانه کتاب افتتاح شد. در این گزارش نگاهی به اهداف، وظایف و ساختار مرکز کتاب‌پژوهی ایران داشته‌ایم.
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) مرکز کتاب‌پژوهی ایران با هدف شناسایی، گردآوری، سازماندهی، حفاظت و نگاهداری و اشاعه اطلاعات آثار درباره کتاب از آغاز تا امروز و پس از آن راه‌اندازی شده تا از این رهگذر محیطی مناسب برای مطالعه، پژوهش و بهره‌گیری مورخان، محققان، دانشجویان و دانش‌پژوهان علاقه‌مند به مباحث کتاب را ایجاد کند.

همچنین انجام پژوهش‌های در حوزه کتاب و نشر آن، ایجاد بانک‌های اطلاعاتی به منظور یاری‌رسانی و ارائه خدمات به پژوهشگران و مراجعه‌کنندگان، و در نهایت بالابردن سطح آگاهی گروه‌های اجتماعی و فرهنگی مردم از پیشینه کتاب و آشنایی هرچه بیشتر آنها با این مقوله از دیگر اهداف این مرکز است.

مهم‌ترین وظایف مرکز کتاب‌پژوهی ایران
با توجه به اهداف ذکر شده، وظایفی برای این مرکز تعریف شده است که مهمترین آنها شامل فراهم‌آوری اطلاعات لازم درباره کتاب و موضوع‌های مرتبط برای اجرای تحقیقات علمی، از طریق گردآوری اصل یا تصویر نسخه کتاب‌ها، نشریه‌ها و سایر مدارک منتشر شده در ایران و همین‌طور منابع فارسی‌زبان چاپ خارج از کشور، اسناد و آثار درباره کتاب است.

بنابر این تهیه فهرست و مشخصه‌های تمام مراکز مرتبط با موضوع کتاب‌پژوهی در داخل و خارج از کشور و برقراری ارتباط مستمر با آنها؛ گردآوری و رده‌بنده اطلاعات کتاب و آثار درباره کتاب و … برای پژوهشگران و موسسه‌های اطلاع‌رسانی؛ برگزاری هم‌اندیشی‌های گوناگون در زمینه کتاب‌پژوهی در رده وظایف این مرکز قرار می‌گیرد.

همچنین از دیگر وظایف این مرکز می‌توان به تشکیل پایگاه اطلاع‌رسانی جامع، تهیه نوارهای صوتی و تصویری، صفحه‌های فشرده، انجام امور تألیف، ترجمه و چاپ کتاب در زمینه کتاب‌پژوهی و کمک به اجرای پژوهش‌های حوزه کتاب اشاره کرد.



ساختار و بخش‌های مرکز کتاب‌پژوهی
ساختار اولیه مرکز کتاب‌پژوهی ایران در چهار بخش کتابخانه تخصصی، پایگاه اطلاع‌رسانی،  پژوهش و پشتیبانی تعریف شده است.

کتابخانه تخصصی
کتابخانه تخصصی در دو بخش کتابخانه کاغذی  و کتابخانه دیجیتالی به ارائه خدمات می‌پردازد. پایه بخش کاغذی کتابخانه از سه دهه پیش بنابر کوشش «سیدفرید قاسمی» گذارده شد و در این گستره زمانی، در حد توان و با هزینه شخصی نشریه‌های ادواری و موسمی، کتاب‌هایی درباره کتاب و به‌طور کلی مجموعه آثاری که درباره کتاب ایران منتشر شده‌اند، گردآمده است که تکمیل و روزآمدسازی مجموعه نیز از هفته اول انتقال مجموعه به خانه کتاب در دستور کار قرار گرفت.

بخش دیجیتال کتابخانه تخصصی مرکز کتاب‌پژوهی ایران از چهارم مرداد 1393 با خرید و انتقال بوک اسکنر به مرکز آغاز شد. بنابر برنامه‌ریزی صورت گرفته مقرر شده ظرف 12 ماه کتابخانه دیجیتال نیز برای استفاده عموم به بهره‌برداری برسد.

پایگاه اطلاع‌رسانی
از بخش‌های دیگر این مرکز پایگاه اطلاع رسانی است که با ارائه منابعی با سرفصل‌های کتاب (کتاب‌شناسی کتاب)، مقاله (مقاله‌شناخت کتاب)، نشریه ادواری حوزه کتاب، سند (اسناد و گزارش‌های دولتی حوزه کتاب)، پایان‌نامه (رساله‌های دانشگاهی درباره کتاب)، مقاله (مقاله شناخت کتاب)، فرهنگنامه (شناختنامه اعلام حوزه کتاب)، تقویم (سالنگار، ماه‌نگار، روزنگار)، کتاب آفرینان (پدید‌آورندگان کتاب)، کارگزاران (کتاب‌پژوهان، کتابشناسان، کتابگزاران...)، به ارائه خدمات به مراجعان می‌پردازد.

همچنین کتابشناسی کتابشناسی‌ها، قوانین، چند رسانه‌ای، جایزه، تاریخ شفاهی، دانشنامه، موزه الکترونیکی کتاب، پاره و نکته، بانک اطلاعات کتاب ایران: (قاجار، پهلوی، جمهوری اسلامی) و بانک اطلاعات کتاب‌های فارسی ایرانیان (فارسی زبان خارج از کشور)، از دیگر سرفصل‌های پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز کتاب‌پژوهی ایران است.

بخش پژوهش
این بخش برای تولید و تکمیل بانک‌های اطلاعاتی پایگاه اطلاع‌رسانی، تالیف آثار نو در حوزه کتاب، راهنمایی دانشجویان و دانش‌پژوهان حوزه کتاب بخش پژوهش تشکیل شده است. هدف‌های نخست بخش پژوهش انجام فازهای 3 تا 5 اجرایی است که در پی می‌آید.

بخش پشتیبانی
این بخش نیز انجام امور هماهنگی، اداری، مالی، تدارکات و کارپردازی و تهیه ملزومات موردنیاز را برعهده دارد.

مراحل اجرایی مرکز کتاب‌پژوهی
مراحل اجرایی فعالیت مرکز کتاب‌پژوهی ایران در 5 فاز اجرایی پیش‌بینی شده که مراحل هریک از این فازها بدین شرح است:

فاز اول
تجهیز کتابخانه: بخش کتاب‌پژوهی کتابخانه استاد سید فرید قاسمی هسته اولیه و پایه کتابخانه مرکز کتاب‌پژوهی است که در مرحله اول شامل 1560 عنوان کتاب، 377 عنوان نشریه، 292 عدد بروشور و تعداد کثیری بریده جراید، پوستر و … بوده است که همچنان ایشان کتاب و نشریه از مجموعه شخصی خود به کتابخانه مرکز کتاب‌پژوهی می‌افزایند.

تکمیل: تهیه کتاب‌های جدید و مورد نیاز مرکز پس از فهرست کردن کتاب‌های موجود در کتابخانه مرکز کتاب‌پژوهی به منظور رفع نقص منابع که تاکنون شامل 376 عنوان کتاب بوده است که همچنین به این فهرست باید تهیه نشریه‌ها، تندیس‌ و پایان‌نامه‌های موردنیاز را نیز افزود.

تجهیز اداری: تهیه لوازم و وسایل ضروری برای بخش‌های مختلف کتابخانه .

فاز دوم
طراحی پایگاه اطلاع‌رسانی: تدوین کار برگه‌ها؛ تحقیق و فراهم‌آوری و تصویب کاربرگه‌های گوناگون برای بخش‌های مختلف پایگاه به منظور برنامه‌نویسی و دسترسی راحت کاربران به قسمت‌های مختلف پایگاه.

برنامه‌نویسی: ارائه کاربرگه‌های تهیه شده به برنامه‌نویس و برنامه‌نویسی بخش‌ها بر اساس آنها.

طراحی گرافیک: طراحی شکل ظاهری پایگاه بر پایه ساختار و اصول مدون شده و براساس اصول زیبایی‌شناسی و طراحی نوین پایگاه.

راه‌اندازی: مرحله نهایی کار که طراحی پایگاه اطلاع‌رسانی، برنامه‌نویسی و طراحی گرافیک پایگاه را شامل شده تا از این جهت پایگاه به طرز مطلوبی در دسترس مخاطبان قرار گیرد.

فاز سوم
در این فاز اجرایی به گردآوری و تدوین منابع با سرفصل‌های کتاب/ کتابشناسی کتاب، مقاله/ مقاله شناخت کتاب، نشریه ادواری حوزه کتاب، سند/ اسناد و گزارش دولتی حوزه کتاب، پایا‌ن‌نامه/ رساله‌های دانشگاهی درباره کتاب اختصاص دارد.

فاز چهارم
در فاز چهارم اجرایی نیز به گردآوری و تدوین منابع با سرفصل‌هایی چون فرهنگنامه، پاره و نکته، قوانین، چند رسانه‌ای، تقویم، جایزه، کتاب آفرینان، تاریخ شفاهی، کارگزاران، کتابشناسی کتابشناسی‌ها، موزه الکترونیکی کتاب، بانک اطلاعات کتاب ایران: (قاجار، پهلوی،جمهوری اسلامی) و بانک اطلاعات کتاب‌های فارسی ایران (فارسی زبان خارج از کشور) اقدام خواهد شد.

فاز پنجم
و در نهایت در فاز پنجم که آخرین فاز اجرایی این مرکز نیز هست، به موضوع «دانشنامه‌ها» پرداخته خواهد شد.

مروری برخاطرات دوران دبستان

رونمایی 4 کتاب تازه همراه با عرضه 125 اثر جدید از سوی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس

مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس با 125 عنوان کتاب در پنجمین نمایشگاه ملی کتاب دفاع مقدس حضور دارد و چهار عنوان کتاب تازه این مرکز در این نمایشگاه رونمایی خواهند شد.

محمد سوری، مدیر روابط عمومی مرکز اسناد و تحقیات دفاع مقدس به خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) گفت: انتشارات این مرکز در نمایشگاه ملی کتاب دفاع مقدس با 125 اثر حضور دارد. علاوه بر این، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، در دو بخش عکس و اسناد نمایشگاه نیز شرکت کرده است.
 
وی با بیان این‌که کتاب‌های انتشارات «صفحه جدید» هم در غرفه انتشارات مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس عرضه می‌شود، افزود: مجلدهای 22 و 23 از مجموعه روزشمار این مرکز، با نام‌های «عملیات محرم» و «والفجر مقدماتی» برای نخستین‌بار در نمایشگاه ملی کتاب دفاع مقدس عرضه می‌شوند و پس از این نمایشگاه در آئینی رونمایی خواهند شد.
 
سوری درباره ویژه‌برنامه‌های این مرکز در نمایشگاه ملی کتاب دفاع مقدس توضیح داد: کتاب‌های «اطلس خوزستان»، «فرماندهان صدام»، «همسفر»، «جنگ ایران و عراق و نظریه جنگ عادلانه» هشتم مهرماه 93 از ساعت 16 و 30 دقیقه تا 18 در سالن اجتماعات نمایشگاه ملی کتاب دفاع مقدس با حضور دکتر حسین اردستانی، رییس مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، راویان، نویسندگان آثار و سردار سرتیپ پاسدار «احمد غلامپور» فرمانده قررگاه کربلا در دوران دفاع مقدس رونمایی خواهد شد.

مدیر روابط‌ عمومی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس در این‌باره افزود: همچنین نهم مهرماه 1393 از ساعت 16 تا 18 و 30 دقیقه کتاب «تجزیه تحلیل استراتژی نطامی عراق در جنگ با جمهوری اسلامی ایران» نوشته فرهاد درویشی با حضور محمد دردیان و علی اسحاقی، اردستانی راویان و نویسنده اثر نقد می‌شود. 

غرفه مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، ابتدای سالن ناشران «پنجمین نمایشگاه ملی کتاب دفاع مقدس و تقریظ‌های مقام معظم رهبری» که از سوم مهرماه جاری در باغ‌موزه دفاع مقدس برپاست، قرار دارد.

هفته دفاع مقدس گرامی باد

هفته دفاع مقدس در تقویم جمهوری اسلامی ایران به هفته آغازین جنگ ایران و عراق اطلاق می‌شود و از ۳۱ شهریور تا ۷ مهر ادامه دارد.

درباره علت نام‌گذاری هفته اول جنگ به عنوان دفاع مقدس وب‌گاه ساجد (وب‌گاه رسمی دفاع مقدس می‌گوید)

هر چند شروع جنگ تلخ بود. اما این تلخی شیرینی را به این مردم هدیه داد که در حالت عادی برای رسیدن به آنها باید قرنها تلاش کرد.

برپایه فرمایش حضرت امام خمینی قدس سره که فرموند جنگ تا پایان رفع فتنه بنابراین ما نمی توانیم پایانی برای جنگ (دفاع مقدس)تصور کنیم.امام فرموند جنگ نعمت است.آثار این برکت نعمت شیرنیی آن همان آغاز جنگ (دفاع مقدس) است نه با پذیرش قعطنامه.

چرا که علیرغم پیروزی قاطع رزمندگان اسلام(جمهوری اسلامی ایران)این پیروزی به ذائقه رزمندگان اسلام وملت ایران خوش وشیرین نیامد. زیرا حضرت امام خمینی(ره) پذیرش قعطنامه را به جام زهر و تلختر از آن تعبیر کردند.

البته دست آورد برجسته دفاع مقدس خودباوری و اعتماد به نفس بالایی در مردم بود که حاصل حفظ تمامیت کشور در صحنه نزاع نظامی بوده است. کشوری که در دو سده اخیر یعنی حداقل پس از سلطنت فتحعلیشاه تا جنگ عراق با ایران تقریبا یک میلیون متر مربع از اراضی خود را از دست داده است.

شعر برای روز اول مهر (محمدعلی حریری)

 

اولین روز دبستان بازگرد  // کودکی ها ، شاد و خندان بازگرد
باز گردای خاطرات کودکی//بر سواراسب های چوبکی

 

خاطرات کودکی زیباترند//یادگاران کهن مانا ترند
درس های سال اول ساده بود //آب را بابا به سارا داده بود

 

درس پند آموزروباه وخروس//روبه مکارودزدوچاپلوس
روزمهمانی کوکب خانم است//سفره پرازبوی نان گندم است

 

کاکلی گنجشککی باهوش بود //فیل نادانی برایش موش بود
با وجود سوزوسرمای شدید//ریزعلی پیراهن ازتن می درید

 

تا درون نیمکت جا می شدیم//ما پرازتصمیم کبری می شدیم
پاک کن هایی ز پاکی داشتیم //یک تراش سرخ لاکی داشتیم

 

کیفمان چفتی به رنگ زرد داشت//دوشمان ازحلقه هایش درد داشت
گرمی دستانمان از آه بود//برگ دفترها به رنگ کاه بود

 

مانده در گوشم صدایی چون تگرگ//خش خش جاروی با با روی برگ
همکلاسی های من یادم کنید  // بازهم در کوچه فریادم کنید

 

همکلاسی های درد ورنج و کار//بچه های جامه های وصله دار
بچه های دکه ی سیگار سرد //کودکان کوچک اما مرد مرد

 

کاش هرگز زنگ تفریحی نبود//جمع بودن بود و تفریقی نبود
کاش می شد باز کوچک می شدیم//لا اقل یک روز کودک می شدیم

یاد آن آموزگار ساده پوش //یاد آن گچ ها که بودش روی دوش
ای معلم نام و هم یا دت به خیر//یاد درس آب و بابایت به خیر

 

ای دبستانی ترین احساس من
بازگرد این مشق ها راخط بزن