"امام علی (ع) ":
گناهی که تورا پشیمان کند بهتر از کار نیکی است که تورا به خود پسندی و غرور وا دارد .
(نهج البلاغه حکمت 43)
"امام علی (ع) ":
گناهی که تورا پشیمان کند بهتر از کار نیکی است که تورا به خود پسندی و غرور وا دارد .
(نهج البلاغه حکمت 43)
صفحه‌ی ۱۵۵ از رمان ماه بر فراز مانیفست
نوشته‌ی کلر وندرپول
ترجمه‌ی کیوان عبیدی آشتیانی
نشر افق چاپ اول، ۱۳۹۱ ۴۸۰ صفحه ۱۶۵۰۰ تومان
«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کتِبَ عَلَیْکمُ الصِّیامُ کما کتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکمْ لَعَلَّکمْ تَتَّقُونَ » (سوره بقره 183) «یعنی ای کسانی که ایمان دارید روزه گرفتن بر شما واجب گشت همچنان که بر پیشینیان از شما (از ملتهای گذشته) واجب شده بود شاید با روزه گرفتن پاک و پرهیرکار شوید.»
«أَیَّاماً مَعْدُوداتٍ فَمَنْ کانَ مِنْکمْ مَرِیضاً أَوْ عَلى سَفَرٍ
فَعِدَّةٌ مِنْ أَیَّامٍ أُخَرَ وَ عَلَى الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ فِدْیَةٌ
طَعامُ مِسْکینٍ فَمَنْ تَطَوَّعَ خَیْراً فَهُوَ خَیْرٌ لَهُ وَ أَنْ
تَصُومُوا خَیْرٌ لَکمْ إِنْ کنْتُمْ تَعْلَمُونَ» (سوره بقره آیه 184) «و
این روزهایى چند است پس هر کس از شما مریض و یا مسافر باشد باید ایامى دیگر
بجاى آن بگیرید و اما کسانى که به هیچ وجه نمىتوانند روزه بگیرند عوض
روزه براى هر روز یک مسکین طعام دهند و اگر کسى عمل خیرى را داوطلبانه
انجام دهد برایش بهتر است و اینکه روزه بگیرید برایتان خیر است اگر بناى
عمل کردن دارید».
وجوب روزه و استثناءهای آن :
خداوند در جمله:" یا أَیُّهَا
الَّذِینَ آمَنُوا کتِبَ عَلَیْکمُ الصِّیامُ"، مساله وجوب روزه بر
مسلمانان را خاطرنشان کرده و بلافاصله فرمود:" کما کتِبَ عَلَى الَّذِینَ
مِنْ قَبْلِکمْ" و فهماند که شما مسلمانان نباید از تشریع روزه وحشت کنید، و
آن را گران بشمارید، چون این حکم منحصر به شما نبوده، بلکه حکمى است که در
امتهاى سابق نیز تشریع شده بود. خداوند به صراحت در قرآن روزه را واجب
کرده با این وجود بعد از آیه وجوب روزه مواردی را ذکر می کند که حکم روزه
از گردن آنان ساقط شده و آن آیه از این قرار است: کسانى که از شما بیمار یا
مسافر باشند و روزه گرفتن براى آنها مشقت داشته باشد از این حکم معافند و
باید روزهاى دیگرى را بجاى آن روزه بگیرند کسانى که با نهایت زحمت باید
روزه بگیرند (مانند پیر مردان و پیر زنان و بیماران مزمن که بهبودى براى
آنها نیست) لازم نیست مطلقا روزه بگیرند، بلکه باید بجاى آن کفاره بدهند،
مسکینى را اطعام کند. در میان استثنائات روزه‌داری به موردی بر نمی خوریم
که گرما و طول روز را دلیل مناسبی برای روزه نگرفتن شمرد از این رو می توان
گفت حکم وجوب روزه مختص به زمان و مکان خاصی نیست بلکه شامل حال تمامی
مومنین در هر سرزمین و هر فصل سال که ماه رمضان با آن مقارن شده است می
باشد. در عین حال خداوند افرادی که مشاغل سختی بر عهده دارند را نیز
استثناء نکرده و روزه را برای افراد تا زمانیکه خطری برای سلامتیشان نداشته
واجب نموده است .
روزه در گرما نه تنها بد و زیان آور نیست بلکه برای آن اجری بزرگ نیز در نظر گرفته شده است،امام صادق علیه السّلام فرمودند: هر کس که یک روز در گرما روزه بگیرد و خیلى تشنه شود، خداى عز و جل هزار فرشته را وکیل مىکند که دست به صورت او بکشند و او را مژده دهند. و زمانى که افطار کند، خداى عز و جل مىفرماید: چقدر خوشبو هستى. فرشتگانم! گواه باشید که من قطعا او را آمرزیدم
گرمای هوا دلیل مناسبی برای روزه خوری نیست
عده ای معتقدند روزه داری در فصل گرم
برای سلامتی انسان خطر داشته و به این بهانه روزه را ترک می گویند، در جواب
به این افراد باید گفت:
1- با این سخن علم و رأفت خداوندی
زیر سوال می رود چرا که خداوند به انسان نسبت به خود او عالم تر و مهربانتر
است و بیش از خود او نگران سلامتی اوست با این وجود چگونه به امری دستور
می دهد که سلامتی انسان را به خطر می اندازد. روزه و روزه داری حتی در
گرمای زیاد و سخترین شرایط فوایدی دارد که امروزه علم برخی از آن را روشن
کرده و قسمت عظیم فایده آن در مقوله علم جای نمی‌گیرد و خارج از توان آن
است. روزه به منظور اسرار و عللى بر بندگان واجب شده از جمله: بدین وسیله
انسان به درد و الم گرسنگى و تشنگى آگاه شده در نتیجه خاضع و آرام و مأجور و
شکیبا گردیده و بدین ترتیب به شدائد و سختىهاى آخرت پى خواهد بود. و نیز
روزه سبب مىشود که شخص شهوتش شکسته و ضعیف گردد. روزه واعظى است در دنیا
که انسان را بر مقدار نیاز و احتیاج بندگان در دنیا و آخرت آگاه مىنماید.
(علل الشرائع/ترجمه ذهنى تهرانى/ ج2)
2- (یُرِیدُ اللَّهُ بِکمُ الْیُسْرَ وَ لا یُرِیدُ بِکمُ الْعُسْرَ)" خداوند راحتى شما را مىخواهد و زحمت شما را نمىخواهد". روزه داشتن گرچه در ظاهر یک نوع سختگیرى و محدودیت است اما سرانجامش راحتى و آسایش انسان مىباشد، هم از نظر معنوى و هم از لحاظ مادى .
امام صادق علیه السّلام در توصیه به فرزندانش مىفرمود: چون ماه رمضان فرا رسد، خود را تا آخرین حدّ توان به کوشش وادارید، زیرا که در آن ماه ارزاق تقسیم مىشود، و مدّتهاى عمر مقرّر مىگردد، و در آن ماه نام حجّکنندگان که به میهمانى خدا مشرف مىشوند نوشته مىشود، و در آن ماه شبى هست که انجام عملى در آن از عمل در هزار ماه بهتر است. (من لا یحضره الفقیه / ج2) . بر هر انسان سالمى لازم است در سال یک ماه روزه بدارد، چرا که براى پرورش جسم و جان او نیز لازم است، به همین دلیل اگر ماه رمضان بیمار یا در سفر بودید باید به تعداد این ایام روزه را قضا کنید تا عدد مزبور کامل گردد، حتى زنان حائض که از قضاى نماز معافند از قضاى روزه معاف نیستند.
روزه به منظور اسرار و عللى بر بندگان واجب شده از جمله: بدین وسیله انسان به درد و الم گرسنگى و تشنگى آگاه شده در نتیجه خاضع و آرام و مأجور و شکیبا گردیده و بدین ترتیب به شدائد و سختىهاى آخرت پى خواهد بود
3- حکم وجوب روزه مطلق بوده و گرم و سرد بودن هوا در آن قید نشده است. چرا که این آیه خود در شهری (مدینه) نازل شده است که هوای بسیار گرمی داشته و مردمان آن به مشاغلی مشغول بودند که انرژی زیادی از آنان صرف کرده و توان بالایی نیاز داشت بنابراین چنانکه بر مردم آن عصر روزه واجب بوده بر انسانهای این دوره نیز این امر واجب است حتی در فصل گرم با وجود سختی های فراوانی که دارد. آیات بالا را ذکر نمودیم تا روشن گردد که در قرآن به صراحت وجوب روزه و استثنائات آن ذکر گردیده و خداوند به سختی و مشقات آن واقف بوده است با این وجود از عباراتی استفاده می کند تا از وحشت آدمی بکاهد و او را متوجه فایده آن می سازد و بالاخره در پایان آیه این واقعیت را بازگو مىکند که" روزه گرفتن براى شما بهتر است اگر بدانید" (وَ أَنْ تَصُومُوا خَیْرٌ لَکمْ إِنْ کنْتُمْ تَعْلَمُونَ). بنابراین با دلایلی غیر منطقی و خارج از دستور خداوند و سنت پیامبر نمی توان روزه را کنار گذاشت.
ثواب یک روز روزه در گرما با تشنگى زیاد روزه در گرما نه تنها بد و زیان آور نیست بلکه برای آن اجری بزرگ نیز در نظر گرفته شده است، امام صادق علیه السّلام فرمودند: هر کس که یک روز در گرما روزه بگیرد و خیلى تشنه شود، خداى عز و جل هزار فرشته را وکیل مىکند که دست به صورت او بکشند و او را مژده دهند. و زمانى که افطار کند، خداى عز و جل مىفرماید: چقدر خوشبو هستى. فرشتگانم! گواه باشید که من قطعا او را آمرزیدم. (ثواب الأعمال/ ترجمه بندرریگى/113 )
روز هفتم تیر 1360 بر اثر انفجار بمب نیرومندی در سالن اجتماعات حزب جمهوری
اسلامی آیت‌الله سید‌محمد حسینی بهشتی رئیس دیوان عالی کشور همراه با
دهها تن از شخصیتهای سیاسی و مذهبی کشور به شهادت رسیدند. این حادثه از
جمله اقدامات تروریستی سازمان مجاهدین خلق ـ‌منافقین ـ در سالهای اولیه پس
از پیروزی انقلاب محسوب می‌شود. شهید بهشتی در اجلاس دفتر مرکزی حزب جمهوری
اسلامی همراه با جمعی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و مقامات دولتی از
جمله معاونین وازرتخانه‌ها در حال تبادل نظر با یکدیگر در زمینه مشکلات
کشور بودند.
حادثه هفتم تیر شش روز پس از عزل بنی‌صدر از ریاست جمهوری و
یک ماه قبل از فرار وی و مسعود رجوی سرکرده سازمان مجاهدین خلق به فرانسه
صورت گرفت. سه روز قبل از وقوع این حادثه، محمد جواد قدیری عضو کادر مرکزی
سازمان مجاهدین خلق و طراح اصلی انفجار مسجد ابوذر 1 به دوستان خود با
اطمینان خبر داده بود که «روز هفتم تیر» کار یکسره خواهد شد. 2 او روز ششم
تیر نیز مجدداً به بعضی متهمین دستگیر شده سازمان تأکید کرده بود که فردا
یعنی روز 7 تیر 1360، کار نظام اسلامی تمام است. 3
در جلسه روز هفتم تیر
پس ازتلاوت آیاتی از کلام‌الله مجید و اعلام برنامه، شهید بهشتی، آغاز سخن
نمود. بحث روز درباره تورم بود اما عده‌ای از حاضران مجلس خواسته بودند که
راجع به انتخابات ریاست جمهوری نیز بحث شود. 4 شهید بهشتی نیز در این
زمینه سخنانی ایراد کرد و براساس نوار ضبط شده از اظهارات ایشان، آخرین
جملات مشارالیه در لحظات قبل از انفجار چنین بود:
«... ما بار دیگر
نباید اجازه دهیم استعمارگران برایمان مهره سازی کنند و سرنوشت مردم ما را
به بازی بگیرند. تلاش کنیم کسانی را که متعهد به مکتب هستند و سرنوشت مردم
را به بازی نمی‌گیرند انتخاب شوند و ...»5
عامل انفجار هفتم تیر، فردی
به نام محمد‌رضا کلاهی دانشجوی دانشگاه علم و صنعت بود که پس از پیروزی
انقلاب به سازمان مجاهدین خلق پیوست و با حفظ این عضویت، ابتدا پاسدار
کمیته انقلاب اسلامی خیابان پاستور شد و بعد با هدایت سازمان، به داخل حزب
جمهوری اسلامی راه پیدا کرد. اودر حزب ارتقاء یافت و مسئول دعوت‌ها برای
کنفرانس‌ها و میزگردها و جلسات شد. ضمن آنکه مسئول حفاظت حزب نیز گردید.
او
بمب را با کیف دستی خود به داخل جلسه حزب جمهوری اسلامی واقع در نزدیکی
چهار راه سرچشمه تهران انتقال داد و دقائقی قبل از انفجار، از ساختمان حزب
خارج شد. پس از انفجار نیز مدتی در منزل یکی از اعضای سازمان متبوع خود
مخفی شد و نهایتاً از طریق مرزهای غربی کشور به عراق منتقل گردید. او در
عراق با یکی از اعضای سازمان ازدواج کرد. اما در 1370 در فهرست اعضای
«مسئله‌دار» سازمان قرار گرفت، در 1372 از سازمان جدا شد و در 1373 از عراق
رهسپار آلمان گردید.
در فاجعه هفتم تیر علاوه بر شهید آیت‌الله بهشتی
رئیس دیوان عالی کشور، 72 نفر دیگر از جمله 4 وزیر، چند معاون وزیر، 27
نماینده مجلس و جمعی از اعضای حزب جمهوری اسلامی به شهادت رسیدند.
امام
خمینی در پیامی که به این مناسبت انتشار دادند، فرمودند «این کوردلان مدعی
مجاهدت برای خلق، گروهی را از خلق گرفتند که از خدمتگزاران فعال و صدیق خلق
بودند.» 6 امام تأکید کردند «بهشتی مظلوم زیست و مظلوم مرد و خار چشم
دشمنان اسلام بود.»
اگر
در تحقیقاتِ میدانی، حوزه فعالیت محیط بیرون است، در تحقیقاتِ کتابخانه‌ای
سر و کار با آثار و منابع درکتابخانه است. از این رو محقق باید بداند که
در یک کتابخانه چه منابعی هست و چگونه به موضوع مورد نظر دست رسی پیدا کند.
در این زمینه می‌توان از اطلاعات کتابداران هم بهره گرفت.
در اغلب کتابخانه‌های معتبر، سه نوع برگه فهرست در برگه دان‌ها تهیه می‌شود:
ـ بر اساس نام نویسندگان
ـ بر اساس نام کتاب‌ها
ـ بر اساس موضوعات.
هر
سه مورد نظام الفبایی دارد. محقق از هر یک از سه کانال یاد شده می‌تواند
به منبع دست بیابد و کتاب را از قفسه بردارد (در کتابخانه‌های قفسه باز) یا
از کتابدار بگیرد. البته در هر یک از برگه‌ها، هر سه نوع اطلاعات
(نویسنده، کتاب، موضوع) وجود دارد، اما ترتیب برگه‌ها به تناسب هر کدام فرق
می‌کند. گاهی هم هر سه محور را در یک نظام الفباییِ جامع و فراگیر، یک جا تنظیم می‌کنند تا مراجعه کننده، به یک قفسه بیشتر مراجعه نکند.
البته
در برگه دان‌های موضوعی نیز، نباید انتظار منبع یابی کامل را داشت. ممکن
است یک کتاب به چندین موضوع مختلف مرتبط باشد (مثل دایره المعارف‌ها) یا
موضوع مورد نظر ما در نمایه‌های دیگری قرار گرفته باشد که به ذهن ما نیاید.
از این رو در مأخذ شناسی از طریق موضوع، از شیوه ارتباط مفاهیم باید بهره
گرفت.
مراجعه به « فهرست مأخذ و منابع »
که در پایان اغلب کتاب‌های علمی و معتبر وجود دارد، یکی از مفیدترین
راهنماها برای دست‌یابی به منابع دیگر مورد نیاز پژوهش‌گر است. ولی به هر
حال، آنچه اصلی است، کتاب‌های موجود در کتابخانه است. محقق باید بداند که
نظام چیده شدن کتاب‌ها در قفسه‌ها چیست و هر کتاب را در کدام قفسه باید
بیابد و کتب هر موضوع، در کجا قرار گرفته است.
رده بندی کتاب‌ها
پایه چیدن کتاب در قفسه‌ها، گاهی بر حسب قطع و اندازه و حجم است. گاهی طبق موضوع. در اغلب کتابخانه‌های جهان از « رده بندی موضوعی » استفاده می‌شود. رایج‌ترین روش‌ها نیز روش « دَهدهی دیویی » و « روش کتابخانه کنگره آمریکا »ست:
1. در رده بندی دهدهی دیویی،
مجموعه دانستنی‌ها و معارف را به ده موضوع و گروه اصلی تقسیم می‌کنند و هر
موضوع را به ده موضوع فرعی و هر یک از رده‌های فرعی را نیز به ده رده
فرعی‌تر تقسیم می‌شود. این شماره‌های دهدهی رمزی است که موضوع کتاب را مشخص
می‌سازد و جایگاه آن در قفسه‌ها و عطف کتاب‌هاست. خلاصه این رده بندی از
این قرار است:[2]
ـ کلیات 000 (کتاب شناسی‌ها، فهرست‌ها، کتابداری، دایره المعارف‌ها، نسخه‌های خطّی، فهرست مقالات )
ـ فلسفه و مباحث وابسته 100 ( روان‌شناسی، اخلاق، منطق و)
ـ دین 200 (ادیان مختلف، کتاب‌های مقدس، الهیات و سایر مباحثِ مطالعات مذهبی)
ـ علوم اجتماعی 300 (جامعه شناسی، اقتصاد، علوم سیاسی و....)
ـ زبان‌ها 400 (زبان‌شناسی، واژه نامه‌ها، دستور زبان و....)
ـ علوم محض 500 (ریاضیات، زیست شناسی، شیمی، فیزیک و....)
ـ علوم عملی(فنون) 600 (مهندسی، پزشکی، کشاورزی و...)
ـ هنر 700 (طراحی، معماری، نقاشی، موسیقی و...)
ـ ادبیات 800 (ادبیات کلاسیک ملل، نمایش‌نامه، شعر و...)
ـ تاریخ و جغرافیا 900 ( تاریخ و جغرافیای کشورها، سفرنامه‌ها، تاریخ طبیعی و...)
در
هر یک از این رده‌های ده‌گانه، برای موضوعات فرعی‌تر، رقم‌های دهگان و
یکان افزوده می‌شود. مثلاً از شماره200 تا 299 مباحث گوناگون ادیان و
مطالعات مذهبی هر یک شماره خاصّی دارد.
شماره
دین اسلام 297 است. این شیوه که خاص کشورهای غربی است، معمولاً فراگیر همه
معارف و فرهنگ‌های ملتهای شرقی و اسلامی نیست. از این رو مراکزی در فکر
تنظیم نوعی رده بندی متناسب با علوم و معارف اسلامی‌اند.
2. رده بندی کتابخانه کنگره نیز موضوعی است، لیکن به جای عدد از حروف انگلیسی استفاده می‌شود و همه معارف بشری در بیست و یک رده کلی به این شرح تقسیم می‌شود:[3]
کلیات A
فلسفه و مذهب B
علوم کمکی تاریخ C
تاریخ عمومی و تاریخ دنیای قدیم D
تاریخ آمریکا Fو E
جغرافیا، مردم شناسی و ... G
علوم اجتماعی H
علوم سیاسی J
حقوق K
آموزش و پرورش L
موسیقی M
هنرهای زیبا N
زبان و ادبیات P
علوم محض Q
پزشکی R
کشاورزی و ... S
تکنولوژی T
علوم نظامی U
علوم دریانوردی V
کتابشناسی و علوم کتاب داری Z
رده‌های
فرعی‌تر موضوعات، با نشانه‌های مرکب از اعداد و حروف مشخص می‌شود. این
شیوه نیز برای رده بندی مسایل و مباحث اسلامی محدود و نارساست.
هر
کتابخانه‌ای ممکن است سیستم و روش خاصّی در تنظیم و رده بندی کتاب‌ها
داشته باشد که در گام نخست برای استفاده از منابع، باید با آن نظام آشنا شد.
مواد سمعی و بصری و منابع غیر مکتوب هم در کتابخانه‌ها با شیوه خاصی نگه داری و تنظیم می‌شود که با آن نیز باید آشنا بود [4]
برخی
کتابخانه‌ها نیز مجهز به کامپیوتر است که حجم عظیمی از اطلاعات گوناگون
کتابشناسی، مؤلف شناسی، موضوع شناسی و نمایه‌ها را در خود ذخیره می‌کند.
می‌توان از نظام بازیابی اطلاعات این دستگاه استفاده کرد، که هم صرفه جویی
در وقت است، هم بهره گیری از منابع بیشتر و دقیق‌تر.
منابع این بخش :
.[1] بحار الأنوار، ج 89، ص 17.
.[2] بر گرفته از « مأخذ شناسی و استفاده از کتابخانه »، پروین انوار (استعلامی)، ص 31.
.[3] همان،ص34.
.[ 4 ] برای آگاهی بیشتر در این زمینه‌ها از جمله ر.ک: « راهنمای کمک کتاب داران». « روش استفاده از کتابخانه ». « مفهوم ساده فهرست نویسی »، « مأخذ شناسی و استفاده از کتابخانه » ...
سلام ما به تو باداى خدیجه کبرى
نخست همسر خوش طینت رسول خدا
هزار رحمت حق بر راوان پاک تو باد
درود ما به تو باد، به جنت الماوى
وفات حضرت خدیجه (س) تسلیت باد
عاطفه زارعی به عنوان مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان همدان منصوب شد.
آنچه در این کتاب می خوانید
این کتاب به نظریه انسان
شناسانی می پردازد که عموما از فرهنگ غربی نبالیده اند. از این نظر مفهوم
جوامع بدوی شکلی دیگرگونه به خود می گیرد و حاوی این اشاره نیست که جوامع
بدوی شامل جوامع تکامل نیافته باشد. یعنی این موضوع که هنر نقاشی از نقش
نگارهای انسان های غار نشین آغاز شده و مثلا به جکسون پولاک رسیده است. این
موضوع نشان می دهد چطور ذهن اروپایی نقاشی دوران خود را هنری به کمال
رسیده می داند و نقاشی های ابتدایی غارنشینان اولین تجربه های هنری بشری
محسوب می شود. در حالی که ممکن است موضوع به این شکل نباشد. یعنی هنری هر
دوره ای برای خود وضعیتی کامل و بی عیب و نقص دارد.
در این کتاب با بررسی نمونه هایی از هنر بدوی و یا
آن طور که در این کتاب آمده، جوامع کوچک مقیاس، نشان می دهد انسان هایی که
در این جوامع دست به تولید هنری زده اند اثر خود را چنان با دقت به اجرا در
آورده اند تا بتواند به درستی منظور آیینی و مقدس خود را ایفا کند. در غیر
این صورت پیکره های مذهبی و نمادها هرگز نمی توانست برای جوامع آنها
کاربرد دینی و آیینی خاصی داشته باشد و مسلما گرفتاری هایی ایجاد می کرد.
از این منظر نمی توان گفت پیکره های به شدت بی تزیین و انتزاعی دلیل آشنا
نبودن آنها با موضوع مجسمه سازی بوده است. هیچ نمونه ای نبایستی شبیه نمونه
قبلی باشد و هیچ پیکره ای نبایستی چنان ناشیانه کنده کاری می شد که قابل
تشخیص نباشد. هنر بدوی به شدت اجتماعی است و لذا اشیاء به جا مانده از این
فرهنگ ها نیز در نوع خود هم به تمامی هنری کاملند و هم کاربرد های متفاوت
روزمره و فنی دارند و نمی توان صرفا به عنوان کالای هنری از آنها یاد کرد.
نویسنده: لطف الله صافی گلپایگانی
کتاب حاضر که به قلم فقیه وارسته، حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی به رشته تحریر درآمده، پیرامون آثار این ماه عظیم سخن می گوید.
این کتاب آکنده از نکات جالب و جذاب تفسیری، حدیثی، تربیتی و اخلاقی است و خواننده، مطالب نافع و سودمندی را درباره ماه مبارک رمضان و آثار این ماه به دست می آورد.
این کتاب، راهنمای خوبی برای همه خوانندگان و افرادی است که خواهان منبعی مفید درباره اخلاق اسلامی و ارتقای سطح معرفت و آگاهی خود در این زمینه هستند.
قلم کتاب، روان و مطالب آن دارای چینش منطقی و دقت علمی خوبی است و مستندات به خوبی با ذکر آدرس ذکر شده اند و کثرت استفاده از آیات و روایات و حکایات اسلامی از ویژگی های برجستة این اثر است.
اثر مزبور مشتمل بر شانزده باب است که عبارتند از:
درباره باب اول: فضیلت ماه مبارک رمضان در خطبه رسول خدا صلی الله علیه وآله، باب دوم درباره روزه، ندای الهی است که شرحی بر آیة 183 سوره بقره است. باب سوم درباره ماه رمضان، ماه نزول قرآن است که در آن مطالب متنوعی درباره قرآن آمده است... و سرانجام باب شانزدهم درباره عید سعید فطر است.
نویسنده: عباس عزیزی
ماه مبارک رمضان، ماه نزول قران و میهمانی خداست. خداوند، روزه را که یکی از واجبات دین است در این ماه بر مسلمانان واجب کرده است. این عبادت آثار و منافع معنوی و جسمی بساری دارد و در کنار روزه گرفتن، دعاها و مناجات هایی وجود دارد که باعث آرامش دل و تقرب بیشتر به ذات احدیت می شوند. اثر حاضر در چهارده فصل به بیان و معرفی نکاتی درباره ماه مبارک رمضان و اعمال و دعاهای مربوط به این ماه مبارک پرداخته است.
نویسنده: محمد محمدی ری شهری
این کتاب در پنج بخش تدوین شده که عبارتند از: از فضایل ماه خدا، آمادگی برای میهمانی خدا، آداب میهمانی خدا، شب قدر، آداب بیرون آمدن از میهمانی خدا.
در بخشی از پیش گفتار این کتاب آمده است: خداوند سبحان، در این ماه، میهمانی ویژه ای را برای تربیت روح، به گونه ای ترتیب داده که می تواند در حیات معنوی انسان تحوّلی پدید آورد و او را به سعادت ابدی برساند. نکته مهم در این مسیر، آن است که انسانی که می خواهد به دنیای این ضیافت گسترده وارد شود، بداند به کجا می رود، معنای میهمانی الهی چیست و چگونه باید وارد آن شود.
لازم به ذکر است که چاپ هفتم کتاب «مراقبات ماه رمضان»، به زبان فارسی منتشر شده است. این کتاب را استاد ری شهری با همکاری «رسول افقی» تألیف کرده و استاد «جواد محدثی» آن را ترجمه کرده است.
نویسنده: امام موسی صدر
در پیش گفتاراین کتاب آمده است:
اخلاق روزه، عنوان دیگری از مجموعه پرتوهاست که برخی دیدگاه ها و تجربیات معرفتی امام موسی صدر را در پیوند با روزه، منعکس می کند. تنوع مطالب این کتاب به سبب تنوع شرایط زمانی و مناسبت های تاریخی و جغرافیایی است که وی برای توضیح آنها سخن گفته است؛ اما در عین تنوع مطالب، کتاب، وحدت و انسجام موضوعی دارد؛ زیرا از دیدگاه های مختلف، روزه و معانی، ابعاد و تاثیرات و جلوه های آن را در طول زمان، بیان می کند.
فهرست کتاب بدین شرح است:
روزه، تمرین جهاد، شأن امت و سرنوشت او، اخلاق پیروزی، زکات فطر، پس از عید، از تولد و حضور، از بودن و غیاب
نویسنده: جواد محدثی
این کتاب، شرح گونه ای بر دعاهای سی روز ماه مبارک رمضان است. سبک قلم، ادبی، عرفانی و کمی صمیمی است و برای قشرهای جوان، جالب و گیراست و مقدمه کوتاهی هم درباره نیایش دارد. در قسمتی از مقدمه آمده است:
کاروانی از نور، روان است؛ به سرعت برق می گذرد؛ به تابندگی خورشید؛ به سرشاری چشمه ساران؛ به برکت رمضان... و فقط یک «لحظه» بیداری، کار عمری را می سازد و یک «آن» توجه، برکت های سالیان را به همراه دارد. آن چه لازم است، «توجه» است و هشیاری!
نویسنده: گروه مؤلفان اداره مشاوره نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاه ها
این کتاب که نهمین کتاب از مجموعه کتاب های «پرسش ها و پاسخ های دانشجویی» است؛ به وسیله گروه مؤلفان مرکز مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، در چهار بخش تألیف شده که عبارتند از: 1. ماه مبارک رمضان. 2. تاریخ و سیره. 3. فلسطین و قدس. 4. احکام ماه رمضان
در بخش اول، مطالبی درباره ماه مبارک رمضان، روزه، قرآن، شب قدر، دعاهای ماه مبارک رمضان و... آمده است.
در بخش دوم حوادث تاریخی مربوط به این ماه بیان شده اند.
بخش سوم مربوط به فلسطین و قدس است و در بخش چهارم، احکام مربوط به ماه مبارک رمضان آمده است.
نویسنده: سید مجتبی حسینی
کتاب احکام اعتکاف، سی و چهارمین کتاب از مجموعه کتاب های «پرسش و پاسخ های دانشجویی» است که به وسیله سید مجتبی حسینی – تألیف و توسط دفتر نشر معارف، چاپ و نشر شده است.
در این کتاب به موضوعاتی چون فلسفه اعتکاف، شرایط صحت اعتکاف، محرمات اعتکاف، روزه و اعتکاف، کفاره اعتکاف و... پرداخته شده است. این کتاب به صورت پرسش و پاسخ می باشد و به طور کلی، تمام احکام مربوط به اعتکاف را بیان کرده است.
2 ـ صدقه دادن(1)
ترک گناه است.(2)
بروید.»(3)
تعقیبات خوانده شود.
«اللّهم ارزقنی حج بیتک الحرام فی عامی هذا و فی کلّ عام...
یاعلیُّ یاعظیم، یاغفور یارحیم، انت الرّب العظیم...
اللّهم ادخل علی اهل القبور السّرور، اللّهم اغن کلّ فقیر...»
صورت کامل آن ها در مفاتیح الجنان، آمده است.(4)
معافند، مکروه است که پرخوری کنند.(5)
این ماه در مفاتیح ذکر شده است.(6)
مسافرت های غیر ضروری کراهت دارد.(7)....
9 ـ احترام به کوچک و بزرگ:
حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه و آله هنگام ورود این ماه در فرازی از مواعظ خود فرموده است:
«به بزرگان احترام گذارید و کودکان را مورد مهربانی و عطوفت قرار دهید، با نزدیکان خود رفت و آمد داشته باشید. آن که در این ماه اخلاقش را نیکو نماید، جواز عبور از صراط را به دست آورده است.»(8)
10 ـ اطعام روزه داران(9)
11 ـ خواندن دعای افتتاح در هر شب(10)
12 ـ خواندن نافله هر شب(11)
13 ـ غسل
در شب های فرد و تمام شب های دهه آخر ماه مبارک رمضان، غسل مستحب است.(12)
14 ـ رعایت آداب افطار:
الف ـ هنگام افطار، پس از تلاوت سوره قدر، دعای زیر خوانده شود.
«اللهم لَکَ صُمتُ وَ عَلی رزقِکَ افطرْتُ وَ عَلَیکَ تَوکلتُ؛ پروردگارا برای تو روزه گرفتم و با رزقِ تو افطار کردم و بر تو توکل کردم.»
ب ـ با غذای حلال، روزه خود را باز نماید و بهتر است با خرما باشد.
ج ـ بهتر است افطار بعد از نماز مغرب و عشا باشد، مگر آن که ضعف بر او غلبه کرده باشد، یا گروهی منتظر او باشند.(13)
رمضان خوانده شود. (14)
رمضان.(15)
الله احد...
شب دوم ـ چهار رکعت، در هر رکعت بعد از حمد بیست مرتبه سوره اناانزلناه فی لیلة القدر...
شب سوم ـ ده رکعت در هر رکعت بعد از حمد پنجاه مرتبه سوره قل هو الله احد....
شب چهارم ـ هشت رکعت در هر رکعت بعد از حمد بیست مرتبه سوره انا انزلناه فی لیلة القدر...
شب پنجم ـ دو رکعت در هر رکعت بعد از حمد پنجاه مرتبه سوره قل هو الله احد....» و بعد از سلام صد مرتبه صلوات.
شب ششم ـ چهار رکعت در هر رکعت بعد از حمد یک مرتبه سوره تبارک الذی بیده الملک
شب هفتم ـ چهار رکعت در هر رکعت بعد از حمد سیزده مرتبه سوره انا انزلناه فی لیلة القدر...
شب هشتم ـ دو رکعت در هر رکعت بعد از حمد ده مرتبه سوره قل هو الله احد.... و بعد از سلام هزار مرتبه سبحان الله
شب نهم ـ شش رکعت در بین نماز مغرب و عشا خوانده شود که در هر رکعت بعد از حمد هفت مرتبه آیة الکرسی و بعد از اتمام، پنجاه مرتبه اللهم صل علی محمد و آل محمد.
شب دهم ـ بیست رکعت در هر رکعت بعد از حمد سی مرتبه سوره قل هو الله احد...
شب یازدهم ـ دو رکعت در هر رکعت بعد از حمد، بیست مرتبه سوره انا اعطیناک الکوثر
شب دوازدهم ـ هشت رکعت در هر رکعت بعد از حمد سی مرتبه انا انزلناه فی لیلة القدر
شب سیزدهم ـ چهار رکعت در هر رکعت بعد از حمد بیست و پنج مرتبه سوره قل هو الله احد
شب چهاردهم ـ شش رکعت در هر رکعت بعد از حمد سی مرتبه سوره اذا زلزلت الارض زلزالها...
شب پانزدهم ـ چهار رکعت در دو رکعت اول بعد از حمد صد مرتبه سوره قل هو الله احد و در دو رکعت دیگر پنجاه مرتبه سوره قل هو الله احد
شب شانزدهم ـ دوازده رکعت در هر رکعت بعد از حمد دوازده مرتبه سوره الهیکم التکاثر
شب هفدهم ـ دو رکعت در رکعت اول بعد از حمد هر سوره که بخواهد، بخواند و در رکعت دوم بعد از حمد صد مرتبه قل هو الله احد و بعد از سلام صد مرتبه لا اله الا الله
شب هیجدهم ـ چهار رکعت در هر رکعت بعد از حمد بیست و پنج مرتبه انا اعطیناک الکوثر
شب نوزدهم ـ پنجاه رکعت در هر رکعت بعد از حمد سوره اذا زلزلت الارض زلزالها...
شب بیستم تا شب بیست و چهارم ـ در هر یک هشت رکعت به هر سوره ای که بخواهد بخواند.
شب بیست و پنجم ـ هشت رکعت در هر رکعت بعد از حمد ده مرتبه سوره قل هو الله احد
شب بیست و ششم ـ هشت رکعت در هر رکعت بعد از حمد صد مرتبه سوره قل هو الله احد
شب بیست و هفتم ـ چهار رکعت در هر رکعت بعد از حمد بیست و پنج مرتبه سوره قل هو الله احد
شب بیست و هشتم ـ شش رکعت در هر رکعت بعد از حمد صد مرتبه آیة الکرسی و صد مرتبه قل هو الله احد و صد مرتبه سوره کوثر و بعد از نماز صد مرتبه صلوات
شب بیست و نهم ـ دو رکعت در هر رکعت بعد از حمد بیست مرتبه سوره قل هو الله احد
شب سی ام ـ دوازده رکعت در هر رکعت بعد از حمد بیست مرتبه قل هو الله احد و بعد از نماز صد مرتبه صلوات بر محمد و آل محمد بفرستد.
قابل توجه اینکه، در تمام نمازهای ذکر شده هر دو رکعت، با یک سلام است.
شب اول:
1 ـ زیارت حضرت ابا عبد الله الحسین علیه السلام (16)
در ضمن اعمال شب اول آمده است.(17)
روز اول:
1 ـ غسل(18)
خواست بخواند.(19)
3 ـ معطر کردن
4 ـ دعای روز اول ماه رمضان خوانده شود.(20)
مناسبت های روز سوم:
1 ـ نزول انجیل بر حضرت عیسی علیه السلام 2 ـ وفات شیخ مفید در سال 413 ه . ق 3 ـ جنگ تبوک در سال 9 ه . ق.
روز ششم:
مناسبت های این روز عبارتند از:
1 ـ نزول تورات بر حضرت موسی علیه السلام 2 ـ ولایتعهدی امام رضا علیه السلام در سال 201 ه . ق.
اعمال:
1 ـ نماز؛ این نماز دو رکعت است که در هر رکعت بعد از سوره حمد 25 مرتبه قل هو الله احد... خوانده شود.
2 ـ دعای روز ششم.
شب سیزدهم:
اعمال شب سیزدهم ماه مبارک رمضان:
1 ـ نماز: دو رکعت است که مطابق نماز سیزده رجب است که در هر رکعت بعد از حمد سوره یس، ملک و اخلاق خوانده شود.(21)
2 ـ خواندن دعای مجیر(22)
شب چهاردهم:
1 ـ چهار رکعت نماز مطابق دستور شب سیزدهم رجب که در دستور شب سیزدهم ماه رمضان ذکر شد.
2 ـ قرائت دعای مجیر
اعمال شب پانزدهم:
1 ـ شش رکعت نماز؛ مطابق نمازی است که در شب سیزدهم و چهاردهم ذکر شد.
2 ـ دعای مجیر
3 ـ زیارت امام حسین علیه السلام (23)
روز پانزدهم:
مناسبت: ولادت با سعادت امام حسن مجتبی علیه السلام در سال سوم هجری قمری.
روز هفدهم:
جنگ بدر در سال دوم هجرت در این روز اتفاق افتاد(24)
روز نوزدهم:
مناسبت: ضربت خوردن حضرت علی علیه السلام در سال 40 ه . ق
شب نوزدهم ماه مبارک رمضان با شب های بیست و یکم و بیست و سوم ـ که به عنوان شب قدر در روایات از آن یاد شده است ـ از فضایل بسیاری برخوردار بوده و دارای اعمال مشترک و اعمال مخصوص هستند که در ذیل توضیح داده می شود:
الف ـ اعمال مشترک:
1 ـ غسل ؛ باید مقارن غروب آفتاب انجام شود، بهتر است که نماز شام با این غسل خوانده شود.(25)
«استغفر الله و اتوب الیه» خوانده شود.
3 ـ احیاء
4 ـ قرآن بر سر گرفتن
5 ـ خواندن صد رکعت نماز
6 ـ خواندن دعای مخصوص (اللهم انی اَمسَیتُ لَکَ عبدا داخرا...(26)
7 ـ صدقه
8 ـ خواندن دعای جوشن کبیر
ب ـ اعمال مخصوص شب نوزدهم:
1 ـ خواندن صد مرتبه «استغفر الله ربی و اتوب الیه»
2 ـ خواند صد مرتبه «اللهم العن قتلة امیر المؤمنین»
روز بیستم:
مناسبت: فتح مکه در سال هشتم ه . ق
روز بیست و یکم:
مناسبت: شهادت حضرت علی علیه السلام در سال 40 ه . ق
شب؛ اعمال مشترک آن در شب نوزدهم توضیح داده شد.
روز؛ اعتکاف (یک عمل مستحبی است که حداقل مدت سه روز یا بیشتر جهت عبادت در مسجد می مانند)در دهه آخر ماه مبارک رمضان فضیلت بسیار دارد.
شب بیست و سوم
1 ـ اعمال مشترک که در اعمال شب نوزدهم ذکر شد.
2 ـ خواندن دعای «اللهم کن لولیک الحجة ابن الحسن...
3 ـ خواندن سوره های عنکبوت، روم و دخان.
4 ـ خواندن هزار بار سوره قدر
5 ـ خواندن دعای مخصوص (اللهم امدد لی فی عمری و اوسع لی فی رزقی...(27)
شب بیست و هفتم
اعمال مخصوص این شب عبارتند از:
1- غسل
2- از امام زین العابدین علیه السلام نقل شده است که این دعا را در این شب مکرر می خواند: «اللهم ارزقنی التجافی عن دار الغرور و الاِنابة الی دار الخلود و الاستعداد للموت قبل حُلولِ الفوتِ؛(28)
رسیدن فوت برایم فراهم کن.»
روز بیست و نهم ماه
مناسبت: جنگ حنین در سال هشتم ه . ق
شب سی ام
دستورات ویژه شب سی ام:
1 ـ خواندن دعای وداع با ماه رمضان (دعای 45 صحیفه سجادیه)(29)
2 ـ زیارت امام حسین علیه السلام (30)
3 ـ محاسبه اعمال یک ماه (31)
یس(32)
5 ـ غسل (33)
الیه»(34)
7 ـ خواندن دعای زیر:
«اللهم لاتجعله آخرالعهد من صیامی لشهر رمضان و اعوذ بک اَن یَطْلُعَ فَجْرُ هذه اللیلَةِ الاّ فقد غفرتَ لی؛ خدایا این ماه رمضان را آخرین ماه رمضان عمر من قرار مده و پناه می برم به تو از این که این شب پایان یابد و طلوع فجر دمیده باشد، الا این که مرا مورد غفران و آمرزش خود قرار دهی.»
روز سی ام
دستورات ویژه روز سی ام:
1 ـ خواندن این دعا را که از امیر المؤمنین علیه السلام نقل شده است: «اللهم انی اسئلک اخبات المخبتین و اخلاص الموقنین و موافقة الابرار و استحقاق حقایق الایمان و الغنیمة من کل بِر و السلامة مِن کل اثم و وُجوبَ رَحمَتِکَ و عزائم مغفرَتِکَ و الفوزَ بالجنَة و النجاة من النار؛(35) خدایا از تو فروتنی و خاکساری در خواست می کنم و همچنین اخلاص موقنین و همنشینی با نیکان را و رسیدن به حقایق ایمان و بهره مندی از هر نیکی را و سلامت ماندن از هر گناهی را و وصول به رحمت تو را و بخشش گناهانم را و رسیدن به بهشت و نجات از آتش را»
2 ـ توسل به ائمه اطهار علیهم السلام
مرحوم میرزا جواد ملکی تبریزی در این مورد در کتاب «المراقبات» آورده است: «چون این روز (سی ام ماه مبارک رمضان) روز تقدیم اعمال است، در آخر آن به ائمه توجه نموده و با تضرع و تواضع از آنان طلب اصلاح کارهای خویش را بنماید»(36)
1 ـ بحار الانوار، ج 98، ص 82.
2 ـ همان، ج 96، ص 356، ح 25.
3 ـ همان، ج 1 و3، ص 386، ح 1 و 3.
4 ـ مفاتیح الجنان، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ص 177 ـ 176.
5 ـ عروة الوثقی، ج 2، ص 221.
6 ـ مفاتیح الجنان، ص 202.
7 ـ عروة الوثقی، ج 2، ص 221.
8 ـ بحار الانوار، ج 96، ص 356، ح 25.
9 ـ مصباح کفعمی، ص 632.
10 ـمصباح المتهجد، ص 520.
11 ـ مفاتیح الجنان، ص 238.
12 ـ عروة الوثقی، ج 1، ص 459.
13 ـ مفاتیح الجنان، ص 178.
14 ـ مصباح المتهجد، ص 520 و مفاتیح الجنان، ص 179.
15 ـ بحار الانوار، ج 97، ص 358 و مفاتیح الجنان، ص 238 و زاد المعاد، علامه مجلسی، فصل آخر، اعمال ماه رمضان.
16 ـ بحارالانوار، ج 101، ص 99، ح 29.
17 ـ مفاتیح الجنان، ص 171، چاپ دفتر نشر فرهنگ.
18 ـ عروة الوثقی، ج 1، ص 459.
19 ـ مفاتیح الجنان، ص 220.
20 ـ همان، ص 239؛ مصباح کفعمی، ص 612.
21 ـ مفاتیح الجنان، ص 142.
22 ـ همان، 223 ـ مصباح الکفعمی، ص 268.
23 ـ بحارالانورا، ج 101، ص 99، ح 29.
24 ـ تقویم عبادی، ص 90.
25 ـمفاتیح الجنان، ص 225.
26 ـ همان.
27 ـ همان، ص 235.
28 ـ همان، ص 236.
29 ـ مصباح کفعمی، ص 634.
30 ـ بحار الانوار، ج 101، ص 99، ح 29؛ وسائل الشیعة، ج 10، ص 369.
31 ـ المراقبات، ص 161،
32 ـ مفاتیح الجنان، ص 236.
33 ـ وسائل الشیعه، ج 2، ص 952.
34 ـ مفاتیح الجنان، ص 236.
35 ـ همان.
36 ـ المراقبات، ص 166.
