به گزارش خبرنگار لیزنا، مراسم اختتامیه دومین دوسالانه بین المللی کارتون کتاب، با حضور سید عباس صالحی، معاون فرهنگی وزارت ارشاد، علیرضا مختارپور، دبیرکل نهاد کتابخانه های عمومی کشور، سید مسعود شجاعی، دبیر جشنواره، سجاد نوروزی، رئیس فرهنگسرای اندیشه، و جمعی از مدیران مجموعه نهاد کتابخانه های عمومی کشور حضور داشتند.
مختارپور: من وظیفه ام این است که هشدار بدهم و نگرانی ایجاد کنم که چرا کتاب نمی خوانید، چرا بچه ها کتاب نمی خوانند.
به گزارش لیزنا، علیرضا مختارپور، دبیرکل نهاد کتابخانه های عمومی کشور صبح امروز (26 آبان 1393) در برنامه زنده تلویزیونی «صبح شاعرانه» شبکه 5 سیما حضور پیدا کرد و درباره کتاب و کتابخوانی و کتابدار صحبت کرد.
وی در سخنان خود تاکید کرد: من وظیفه ام این است که هشدار بدهم و نگرانی ایجاد کنم که چرا کتاب نمی خوانید، چرا بچه ها کتاب نمی خوانند.
مختارپور بیان کرد: شمارگان کتابها و مراجعه به کتابخانه ها پایین است. بحث گران بودن مطرح شده است که باید بگویم 39 میلیون جلد در کتابخانه های عمومی کشور وجود دارد و حق عضویت بین 1000 تا 5000 تومان است و این گران نیست. در حال حاضر هم شبکه کتابخانه ها به هم متصل است.
وی یکی از دلایل پایین بودن آمار مطالعه و مراجعه نکردن به کتابخانه ها را ترویج نکردن رسانه ای دانست و بیان کرد: در رسانه هایی مانند تلویزیون، به صورت طبیعی و یا غیر مستقیم کتاب و کتابخوانی تبلیغ نمی شود و در هیچ یک از برنامه ها به کتابخانه رفتن نشان داده نمی شود.
وی تاکید کرد باید کتاب و کتابخوانی و نویسنده و نویسندگی ارزش پیدا کند.
علیرضا مختارپور در گفتگو با پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران اظهار داشت: باید دوباره کتاب خواند و اطلاع از کتاب فضیلت محسوب شود، چراکه اگر دوباره تبدیل به ارزش شد در خانه های ما رف ها تبدیل به کتابخانه می شود.
به گزارش لیزنا، مشروح گفتگوی دبیرکل نهاد کتابخانه های عمومی کشور با پایگاه اطلاع رسانی جماران در ادامه درج شده است:
در هفته کتاب و کتاب خوانی قرار داریم. این فرصتی است برای رجوع به آمار و ارقام و بررسی وضعیت مطالعه کتاب و کتابخوانی و وضعیت چاپ و نشر در کشور. مقایسه تیراژ کتاب های منتشر شده در سالهای دهه 60-50 با امروز نشان از سقوط منحنی انتشار و مطالعه کتاب داشته است. این در حالی است که جمعیت کشور به بیش از سه برابر آن دوران رسیده ست؟ شما چه علت هایی را برای این کاهش در تیراژ کتاب قایل هستید؟
مختارپور: تحلیل جامع و کامل برای ارائه در این موضوع نیازمند تحقیق و پژوهش گسترده است. و هم نیازمند در نظر گرفتن عوامل بسیار متعدد اجتماعی و فرهنگی است. در زمان پیروزی انقلاب اسلامی یکی از دلایل خیلی مهم این بود که رهبران انقلاب و مسوولین کشور و چهره ها تاثیر گذار سیاسی اجتماعی کشور عموما به عنوان اهالی کتاب و فرهنگ شناخته می شدند. مسوولین مختلفی که مردم ما از طریق رسانه ها با آنها ارتباط داشتند. حتما نسبتی با کتاب داشتند. حتی در شخصیتی مثل شهید چمران که وزیر دفاع و مسوول جنگهای نامظم بوده، برای مردم با کتابهایش شناخته شده بود. رفتار مسوولین تاثیرگذار در این مورد بسیار مؤثر به نظر می رسد. به خصوص در آن زمان که گروه های مرجع زیادی مثل حالا وجود نداشت. تلوزیون و رادیو و خیلی از رسانه ها اینقدر توسعه و گسترش نیافته بود. البته این به این معنا نیست که چون رسانه ها و تکنولوژی پیشرفت داشته لاجرم کاهش تیراژ و مطالعه کتاب قابل توجیه است. ولی کتاب در آن دوره اهمیت خاصی داشت. رفتار نسل بعد از انقلاب همیشه و در همه جا به شکلی الگو گرفته از رفتار انقلابیون و رهبران آنهاست. این الگو برداری در لباس پوشیدن و غذا خوردن و کتاب در دست گرفتن هم صدق می کند. این عوامل باعث بالا رفتن تیراژ کتاب شد. از طرفی مردم ایران بعد از انقلاب به ارزش و اعتبار مهمی در جهان دست یافتند.
حضور مردم در صحن تصمیم گیری کشور باعث شده بود که بازار مباحثات و مطالعه برای آن مباحثات گرم شود. حتی در سر چهار راه ها هم بحث و مباحثه فکری وجود داشت. وقتی مباحثات سیاسی و اجتماعی و فرهنگی صورت می گیرد افراد سعی می کنند که داشته های خود را تقویت کنند تا در این مباحثه ها و مناظره ها قوی تر ظاهر شوند. در سالهای اول انقلاب حتی مناظره هایی بین متفکران انقلاب اسلامی با متفکران مارکسیست در صدا و سیما برگزار می شد. مناظره بین تفکر دینی و غیر دینی و ماتریالیستی برگزا می شد. افرادی که برای ساعت ها این مناظره ها را می دیدند و سوالاتی برایشان مطرح می شد می رفتند سراغ کتابهایی که بتوانند پاسخی برای سوالاتشان پیدا کنند. امروزه منابع زیادی از جمله اینترنت برای یافتن خیلی از سوالات وجود دارد که آن زمان وجود نداشت. اصلی ترین منبع و مرجع روشن شدن پاسخ خیلی از سوالات کتاب بود. از طرف دیگر بر خلاف امروز که معلمین وضعیت معیشتی و منزلتی بهتری دارند، در دهه 60 معلمین جزو محرومترین گزینه ها از نظر حقوق مزایا بودند. این مشکلات رفته رفته باعث شد معلمان ما هم تحت تاثیر این مشکلات و رفتن به سراغ مشاغل دوم و سوم از مطالعه فاصله بگیرند. با مقایسه اکثر افراد کتابخوان و افرادی با مطالعه کم متوجه تاثیر معلمین آنها بر روی کتابخوانی و مطالعه آنها مشخص خواهد شد. در بعضی از دوره ها بعضی از معلمین ما دیگر نمی رسیدند کتاب بخوانند. رفته رفته حجم کتاب های درسی در کشور زیاد شد. وقتی قرار بر این باشد که حجم چند صفحه ای از کتاب را در طول سال بخوانید خود به خود از کتابهای غیر درسی دیگر غافل خواهید بود. در بعضی از سالها زنگ انشا حذف شد که درس مهمی در کشور بود. نوشتار در زنگ انشاء نقش داشت. این درس نیاز به مطالعه داشت. دانش آموزان ما امروزه نه از نظر ویرایشی خوب می توانند بنویسند و نه از نظر رسم الخطی خوب می نویسند چون بعضی از ابزار ها و تکنولوژی های نوین که امکان انتقال مفاهیم بدون نیاز به مهارتهای لازم در ادبیات را فراهم کرده است. برای نوشتن کلمه «متشکرم» در یک پیامک لزومی به نوشتن کامل و صحیح این کلمه نیست. علامت هایی در چنین سیستمهایی تعبیه شده است که با این علامت ها منظور شما منتقل می شود. این باعث شده است دقتی که قبلا روی این کلمات داشتیم ، به خرج ندهیم. قبلا افراد به هم نامه می نوشتند. حتی برخی از نامه های بزرگان به شکل کتاب منشات و مکتوبات در آمده است.
ادبیاتی که در گسترش مطالعه نقش و تاثیر پررنگی دارد رفته رفته ضعیف شد. اگر بخواهیم گروه کتاب هایی که مطالعه می شوند را دسته بندی کنیم، یک سری کتابهایی هستند که برای آموزش فن و علومی که تحصیل یا شغلمان ایجاب می کند مطالعه می کنیم. مثل مطالعه کتب جدید منتشر شده در حوزه فیزیک برای یک دانشجوی فیزیک. یک سری کتابهایی با موضوعات پراکنده هستند که در هر صفحه ای یک جمله با یک نقاشی آمده است که بیشتر تفنن محسوب می شوند. این ها هم مثل کشکول های قدیم نیستند. کشکول های قدیم دنیایی از مطالب دارند. وقتی صحبت از مطالعه می شود معمولا صحبت از مطالعه در علوم انسانی، تاریخ ، علوم سیاسی و اجتماعی است که هر چه نزدیک تر به معنی دقیق کتاب؛ مجموعه ای منسجم مبتنی بر مقدمه و مراحل تبیین و منتهی به جمعبندی باشد مفید تر خواهند بود. امروزه کتاب هایی منتشر می شود که گزیده هایی پراکنده و غیر منسجم هستند. الان کتابهایی منتشر می شوند که گزیده اشعار بیست شاعر مختلف را شامل می شود که در وزارت ارشاد بر سر قانونی بودن حقوق اینچنین کتبی اختلاف وجود دارد. مساله بعدی، کمرنگ تر شدن کتاب در تبلیغات کشور است. این مساله ای که اشاره می کنم مبتنی بر تحقیق است. اگر سریالها و مجموعه های تلوزیونی و فیلمهای سینمایی 10 سال اخیر را در کشورهای مختلفی جهان بررسی کنید و ببینید که در کدام یک از اینها کتاب و کتابخوانی و اهل مطاله بودن مطرح است. یکی از کشورهایی که کمترین امتیاز را می گیرد کشور ما است. منظور این نیست که برای حل این مساله، به طور تصنعی کتاب وکتابخانه در فیلم ها استفاده کنیم. نه منظور من این است که به طور طبیعی این اتفاق روی دهد. در 10 سال اخیر کدام فیلمی را دیده اید که در آن پدر و مادری فرزند خود را به کتابخانه برده باشند. یا اینکه راجع به کتابی در فیلمی بحث شده باشد؟
مساله بعدی در پاسخ به سوالتان موضوع گفتمان کتاب است. غیر از رهبر معظم انقلاب، شاید کسی را پیدا نکنید که در سخنرانی هایشان کتاب معرفی کنند. من وقتی راجع به مقاله ای تحقیق می کردم متوجه شدم رهبر معظم انقلاب بیش از 40 جلد کتاب را تاکنون معرفی کرده اند. گاهی این معرفی به شکل استناد به کتابی بوده است. گاهی مطلبی در مورد کتابی نوشته اند و از کتاب تجلیل کرده اند. اگر مسوولین دیگر هم این کار را به شکل های مختلف می کردند و در تریبون های مختلف گفته می شد.گفتمان کتاب تقویت می شد. الان ما در محیط زیست با کلی مشکل مواجه هستیم. مشکل آب و هوا و گونه های گیاهی و جانوری و ... داریم. در این چند سالی که اهمیت محیط زیست مطرح شده است و مشکلات مربوط به حفاظت آن، آیا مسوول و مدیری در جایی کتابی در این باره معرفی کرداندکه مردم با خواندن آن ها اطلاعات زیست محیطی شان بیشتر شود و در این باره مطلبی بخوانند؟
آیا صرفا دعوت مستقیم و گفتاری به مطالعه برای بالا بردن نرخ مطالعه کارساز است؟
مختارپور: طبیعتا نه! ولی ما حتی این را هم تجربه نکردیم. من نمی گویم اگر کتاب معرفی شود، مردم کتاب می خوانند. می خواهم بگویم آن گفتمان کتاب حاکم نیست. الان خیلی معرفی کتاب در تلوزیون داریم و البته مردم نمی خوانند. وقتی مناظره ای در تلوزیون در مورد مسائل اقتصادی صورت می گیرد، معمولا پوشه هایی پر از اوراق همراه افراد دیده می شود. روزی که مدیران و افراد شرکت کننده در مناظره ها علاوه بر آن پوشه ها، چند جلد کتاب هم همراه خود بیاورند و به کتابهای خود استناد کنند، تاثیر مهمی بر بیننده تلوزیون خواهد گذاشت. اتفاقا تبلیغات مستقیم در جامعه ما زیاد است. هر خبرگزاری یک صفحه کتاب دارد. چرا این ها تاثیر چندانی ندارند و انگیزش لازم را برای مطالعه کتاب ایجاد نمی کند. اگر اکثر برنامه ها و مجموعه های تلوزیونی را ببینید متوجه خواهید بود هیچ کدام نسبتی با کتاب ندارند. نتیجه اش این می شود که در آخر شهریور 93 کل آمار اعضای کتابخانه های ما 2 میلیون پانصد هزار نفر بوده است. درست است که همین 2 میلیون و پانصد هزار نفر به کتابخانه مراجعه بیشتری داشته اند. برای استخراج آمار با بررسی میدانی در هر مجموعه ای که فعالیت می کنید از همکارانتان بپرسید عضو چند کتابخانه هستید؟ بپرسید آخرین باری که به کتابخانه مراجعه کردید کی بوده؟ مردم ما بین خرید کتاب و عضویت در کتابخانه بیشتر خرید کتاب را ترجیح می دهند. وقتی کتاب خریده شده و به خانه مردم می رود یک حُسنی دارد و آن کمک به نشر است. ولی عیب بزرگی هم دارد. اینکه وقتی کتاب به خانه می رود کتاب مال شما می شود و عجله ای به خواندن آن ندارید میگذارید سر فرصت مناسب بخوانید. بعد کتابهای جدید تر می خرید و این فرصت های مناسب موعود روی هم انبار می شوند. اگر عضو کتابخانه ای بودید و فقط 2 هفته برای مطاله کتابی فرصت داشتید، انگیزه بیشتری برای مطالعه داشتید. هم انتخابتان به جا تر بود و هم احتمالا نرخ مطالعه تان بالاتر بود. ما به جای اینکه بیاییم و دانش آموزان را در کتابخانه بزرگ شهر عضو کنیم، می آییم و در مدرسه کتابخانه ای کوچک درست می کنیم. کتابخانه مدرسه بد نیست ولی وقتی دانش آموزی از آن مدرسه خارج شد ارتباطش با کتابخانه مدرسه قطع خواهد شد. در حالیکه اگر این نوجوان می رفت در کتابخانه عمومی نزدیک محلشان ثبت نام می شد، فارغ التحصیلی از مدرسه تاثیری در قطع ارتباط با کتابخانه بر روی او نداشت. هیچ وقت عضویت در کتابخانه به عنوان هدیه مطرح نشده است. بر عکس خیلی از اوقات در هفته های کتاب و کتابخوانی در همین نهاد کتابخانه های عمومی کشور همه بچه های مدرسه ای را به رایگان عضو می کردند. عضو رایگان انگیزه ای برای او باقی نخواهد گذاشت. باید بچه ها را به کتابخانه برد و کتاب و کتابخوانی را برایش تعریف کرد. باید کتابدار بصیری داشته باشیم تا فرد را مجذوب کتاب کند تا او بخواهد در کتابخانه عضو شود. اینجاست که می شود به عنوان تشویق، از او حق عضویت نگرفت یا نصف قیمت حق عضویت را از او گرفت.
پس شما معتقد هستید برای بهبود نرخ مطالعه و کتابخوانی باید بر روی نسل آینده برنامه ریزی کرد؟ برای نسلی که امروزه کودک و نوجوان هستند؟
مختارپور: صد در صد. اکنون سیاست نهاد کتابخانه های عمومی کشور را بر این اساس و بر اساس تمرکز روی کودکان و نوجوانان تنظیم کرده ایم. و البته برای این دو پیش شرط هم لازم است. اگر تلوزیون را کنار بگذاریم دو گروه اولیا و والدین و معلمین روی کودکان تاثیر گذارترند. در بین والدین هم مادر نقش بیشتر و مهمتری دارد. پدرها هم می تواندنقش داشته باشند ولی آنها بیشتر بیرون از خانه دنبال مسائل معیشتی هستند. چطور برنامه ریزی می شود که مادران بروند و آموزش مهارتهای بچه داری، بهداشت و غیره را یاد بگیرند، باید کاری کنیم که مادران مطالعه و قصه گویی و کتابخوانی را هم آموزش ببینند. این امروزه یک مهارت و فن محسوب می شود. می شود با خواندن یک قصه و یک کتاب نامناسب او را برای همیشه از کتاب و کتابخوانی بیزار کرد. اینطور نباشد در سنی که کودک به کتاب خوب و آرام بخش و آرزو بخش نیاز دارد برایش کتاب سیاه و غم آلود و ترسناک و تلخ خوانده شود. در حالی که برای انتخاب کتاب نحوه خواندن کتاب نیاز به کسب مهارت های زیادی است.
برای برنامه ریزی و اجرای آموزش مهارتهای کتابخوانی برای مادران با وزارت آموزش و پرورش یا نهاد های دیگری کاری مشترک انجام خواهید داد؟
مختارپور: نخیر این برنامه توسط خود نهاد برنامه ریزی می شود. آموزش و پرورش هم برنامه هایی دارد. البته آموزش و پرورش تکلیف زنگ انشاء و ساعت مطالعه را به طور یکسان و هماهنگ روشن نکرده است. انشالله آموزش و پرورش تلاش خودش را می کند. در نظر گرفته ایم دوره های برگزا شده را ضبط کرده و به صورت لوح فشرده در محیط های مجازی و به روشهای مختلف در اختیار کسانی رار دهیم که نتوانسته اند به صورت حضوری در این دوره ها حضور داشته باشند. قطعا چنین برنامه ایی را در اختیار صدا و سیما هم قرار خواهیم داد تا از این طریق هم در دسترس مردم قرار گیرد. به صورت لوح فشرده و کتاب هم منتشر خواهیم کرد. اولویت ما این است که به طرق مختلف حضور کودک و نوجوان را در کتابخانه افزایش دهیم. کتابدار آشنا به روحیات کودکان و نوجوانان استفاده کنیم. اخیرا کارگاهی برای کتابداران کودک برگذار کردیم که در آن اساتیدی برای کتابداران کودک در مورد کتابداری کودک مباحثی را مطرح کردند. معمولا کتابخوان کردن بزرگسالان کار دشواری است. بارها این جمله را شنیده اید که تا کتاب باز می کنیم خوابمان می برد. در حالی که کودک و نوجوان آماده است تا علاقمند به کتاب شود.
شما در ابتدای گفتگو به فضای باز گفتگو و روزهای پررونق مناظره ها و مباحثه ها و ارتباط آن با رونق کتاب اشاره کردید. مقام معظم رهبری هم بارها صحبت از ضرورت به راه افتادن کرسی های آزاد اندیشی کرده اند. به نظرتان فضای باز گفتگو در دانشگاه ها ، سایر محیط های اجتماعی و آزادی بیان تا چه حدی می تواند بر رشد مطالعه کتاب و کتابخوانی مؤثر باشد؟
مختارپور: بله. این هم مؤثر است. ولی الان یک اتفاقی افتاده است. در مورد آموزش و پرورش صحبت کردیم در مورد دانشگاه هم همین مساله صدق می کند. حتما شنیده اید که در گذشته می گفتند در دانشگاه باید به ازای هر دو واحدی که تدریس می شود باید مثلا 200 صفحه کتاب خوانده شود. در چند سال اخیر به جای معرفی کتاب برای واحد های درسی دانشگاه، در خیلی از رشته ها جزوه نویسی رواج پیدا کرده است و تاثیر بدی بر کتابخوانی داشته است.
دلیل این کتابزدایی از جامعه که شاید به ناچار گرفتار آن شده ایم، چیست؟
مختارپور: شاید بعضی وقتها شتابی را که جوانان ما تحت تاثیر سرعت بروز شدن فناوری ها و تکنولوژی ها روز گرفته اند نتوانسته ایم مدیریت کنیم. متفکران و مدیران ما نیامده اند مطرح کنند لازم نیست این روند تکنولوژی به این سرعت شتاب بگیرد. آثار کتاب خواندن با حضور و مطالعه در محیط های دیجیتالی متفاوت است. کوتاه نویسی، سرعت، انبوه اطلاعات در محیطهای دیجیتالی منجر به نوشته شدن وارسال چندین صد پیام در گوشی های همراه شده است. گاهی اوقات هم فوری کپی می شود و نیم ساعت دیگر همان پیام در جاهای دیگر هم دیده می شود. این سرعت حتی روی فرهنگ مطبوعات ما گذاشته است. روزنامه خواندن از شاخص های مهم فرهنگی جامعه است. تعداد و عناوین روزنامه های ما بالا رفته است. اما تیراژ روزنامه های ما پایین آمده است. تیراژ مجموع روزنامه های ما از تیراژ یک روزنامه از یکی از کشورهای همسایه کمتر است. اگر مجموع روزنامه های ما را جمع بزنم معلوم نیست که تعداد آن به دو میلیون نسخه برسد. علت آن آمدن همان سرعت روی سایت های خبری و سایتهایی که لحظه به لحظه خبر می گذارند و گاهی اوقات به خاطر این سرعت دقت و صحت هم از آن سلب شده است. حتی بسیاری از روزنامه ها خبرنگاران خودشان را مرخص کرده اند و از همین سایت ها و خبرگزاری ها بر می دارند. روزنامه ها قبل تر ها به سرمقاله ها و گزارشهایشان مشهور بودند. کتاب خواندن الزاماتی دارد. اینکه آرامش و تمرکز داشته باشید. نور کافی در دسترستان باشد، خسته نبوده و انگیزه هم داشته باشید. کتاب خواندن آرامش و ثبات می خواهد. این سرعت و عدم آرامش باعث شده است توانایی و گرایش به خواندن 2000 پیامک وجود داشته باشد اما حوصله برای 10 دقیقه کتاب خواندن نباشد. یکی از دلایل آن این می تواند باشد که فکر می کند اگر یکی از آن پیامک ها را نخواند از چیزی عقب می افتد و این در محیط اجتماعی و کاری برایش کسر شأن محسوب می شود. ولی اگر کتاب نخواند با چه کسر شأنی مواجه خواهد بود. ابتدای انقلاب اگر می گفتند فلان بحث استاد مطهری، یا جلال آل احمد را نخوانده ای احساس شرم میکرد و می رفت تا به نحوی این خلأ را پر کند. آن موقع وقتی می گفتند حضرت امام خمینی فلان رمان را خوانده اند مردم سراغ آن کتاب می رفتند تا ببینند امام چه کتابی را خوانده است. باید دوباره کتاب خواند و اطلاع از کتاب فضیلت محسوب شود. اگر دوباره تبدیل به ارزش شد در خانه های ما رف ها تبدیل به کتابخانه می شود.
قفسه های خانه های ما روزی کتابخانه بود اکنون تبدیل به قفسه کاسه و بشقاب شده است. بچه وقتی می بیند پدر و مادرش کتاب می خوانند به کتاب علاقمند می شود.وقتی هم می بیند والدین با موبایلشان بازی می کنند سراغ بازی با موبایل می رود. در کشورهای دیگر کتاب اسباب بازی وجود دارد. آیا کتاب اسباب بازی در کشور ما دیده اید؟ اینکه کتاب اسباب بازی را در قفسه ای بچیند و بگوید من کتابخانه دارم.
به نظر می رسد برای رسیدن به این فضا، فرهنگ سازی ضرورت دارد. برای فرهنگ سازی باید از کجا شروع کنیم؟
مختارپور: همان سه بخشی که قبلا اشاره کردم. رسانه، پدر و مادر و معلم. چون کودک قبل از اینکه به مدرسه برود تلوزیون می بیند.کودک از 2 سالگی تلوزیون می بیند و تا به مدرسه رفتنش 5 سال زمان دارد. و تا دوسالگی هم تحت تاثیر مستقیم پدر و مادراست. الان نقش رادیو و تلوزیون با نقش پدر و مادر برابری می کند.
اگر ورود تکنولوژی و فناوری ها که شتاب زندگی را افزایش داده اند را به عنوان یکی از دلایل کم شدن مراجعه به کتاب و کتابخانه در کشورمان بپذیریم، آیا این آسیب درخاستگاه این تکنولوژی ها که کشورهای غربی است هم مشاهده می شود؟ به نظر می رسد آنها در کنار استفاده از تکنولوژی های نوین همچنان به سنت کتاب و کتابخوانی هم توجه می کنند.
مختارپور: این همان نکته فرهنگی است. یک بار در برنامه تلوزیونی حضور داشتم که مجری یکی از دلایل پایین بودن نرخ مطالعه رابالا بودن تعداد شبکه های تلویزیونی عنوان کرد و می خواست بدین ترتیب تلوزیون را تبلیغ کند. گفتم برادر گرامی شبکه های ما بیشتر است یا شبکه های اروپا. تفریحگاه های مشروع و غیر مشروع و سرعت اینترنت ما بیشتر است یا اروپا؟ و بعد گفتم چرا آنجا تیراژ کتاب 100 هزار است. وقتی در آنجا سوار مترو می شوید اگر دو نفر دستشان گوشی دارند حتما کسی را خواهید دید که کتاب می خواند. این همان مساله فرهنگی است. که شما از یک وسیله ارتباطی برای برقراری ارتباط استفاده کنید یا برای تنوع و تفریح و همه امور زندگی تان از آن استفاده کنید. موبایل برای ارتباط است نه برای صحبتهای طولانی. پیامک برای کارهای ضروری است نه برای ارسال 5000 لطیفه در روز.
سیاست نهاد کتابخانه های عمومی کشور در مواجهه با گسترش تکنولوژی ها و فناوری های نوین، امکاناتی از جمله بوک ریدر های دیجیتال و تبلت و موبایل و توجه به کتاب های الکترونیکی چیست؟
مختارپور: ما در نهاد کتابخانه های عمومی کشور در حال گسترش کتابخانه های دیجیتال هستیم. و سعی می کنیم در این راستا از همه تکنولوژی ها استفاده کنیم. کتابهای صوتی الان گسترش بسیاری داشته است که در فکر گسترش این امکان نیز هستیم. ولی رویکرد اصلی ما توجه به فرهنگ خود کتاب است. باید علاقه به کتاب ایجاد شود. اگر این علاقه به وجود بیاید به هر نحوی که است علاقمند به کتاب دسترسی پیدا خواهد کرد. یا خود کتاب را پیدا خواهد کرد یا فایل پی دی اف آن را و یا کتاب صوتی ان را به دست خواهد آورد. ولی اگر علاقه به کتاب وجود نداشته باشد هدیه کتاب هم تاثیری در مطالعه نخواهد داشت.
شما ابزار و وسایل ارتباطی جدید از جمله موبایل و تبلت و شبکه های اجتماعی مجازی را رقیب کتاب می دانید؟
مختارپور: نه اینها رقیب کتاب نیستند و می توانند در گسترش کتابخوانی نقش داشته باشند. بسیاری از هموطنان ما در شبکه های اجتماعی اینترنتی حضور دارند. چقدر از افرادی که با اینترنت سر و کار دارند، در محیط اینترنت کتاب می خوانند؟ من تحقیقی در این باره نکرده ام. ولی اگر مطالعه زیادی در این محیط می بود آثارش مشاهده می شد. در کشورمان کاربر اینترنت بسیار زیاد است. تعداد گوشی همراه و خط موبایل بیشتر از جمعیت ایران است. پاساژهای عظیمی برای موبایل وجود دارد.در دست هر کس و هر محیطی وجود دارد. شرکت های خدمات دهی اینترنتی هر روز باهم رقابت می کنند. وقتی تقاضایی برای چیزی در جامعه به وجود بیاید بروز و شهودش نیز مشاهده خواهد شد. ابزارش می آید، تقاضایش می آید و تبدیل به ارزش شده و همه گیر می شود چون نیاز به آن احساس می شود و در نهایت منجر به گردش مالی بالایی می شود. این در حالی است که بسیاری از ناشران ما به سختی ادامه مسیر می دهند.یک ساندویچی صبح مواد غذایی می خرد و ظهر سرمایه ای که گذاشته است به علاوه سودش به او باز می گردد. این را با فرایند تالیف و تولید و چاپ و توزیع و مصرف کتاب مقایسه کنید. دو سال طول می کشد ناشر به پول اولیه اش برسد.
ما در بعضی از شهرهای کشورمان اصلا کتاب فروشی نداریم. ما بیش از یازده هزار ناشر داریم. در حالی که شنیده می شود حدود 5000 کتابفروشی در کشور داریم که البته آمار دقیق تر را باید از مسوولین ذی ربط پرسید. یکی از راه حل ها این است که عرضه کتاب بیشتر شود. و باید سود آور باشد. برای سود آور بودن باید دوره ای عرضه زیاد باشد. در دسترس باشد.
کمک به توسعه عدالت اجتماعی از طریق اشاعه دانش بدون توجه به تفاوت های سنی، جنسیتی، اعتقادی، فرهنگی و نژادی یکی دیگر از بندهای منشور اهداف نهاد کتابخانه های عمومی کشور است. آیا آمار و ارقام مؤید موفقیت در نیل به این بند از اهداف نهاد کتابخانه ها است؟ و آیا کتابخانه ها و امکان دسترسی به کتابخانه در کشور از توزیع عادلانه ای برخوردار است؟
مختارپور: آمار منتهی به شهریور سال 93 نشان دهنده بهبود گسترش کتابخانه ها در روستاهای کشور است. ولی اگر منظور رسیدن به نهایت ایده آل است که معلوم است به آنجا نرسیده ایم. زمانی می توانیم به اهدافمان برسیم که دو سوم جمعیت کشور عضو کتابخانه ها باشند. اگر دو سوم جمعیت ما عضو کتابخانه باشد باید تعداد کتابخانه های ما هم ده برابر تعداد فعلی شوند. از اول انقلاب تا کنون رشد بالایی در افزایش کتابخانه ها داشتیم. اکنون در کشور 3170 کتابخانه داریم. در حالیکه این رقم در ده سال پیش و در بیست سال پیش بسیار پایین بوده است. اوایل انقلاب و قبل از آن حتی رقمهای زیر هزار و زیر پانصد در این مورد صادق بوده است. تنها کتابخانه های عمومی نیستند که رشد پیدا کرده اند. کتابخانه ملی، کتابخانه مجلس و کتابخانه آستان قدس رضوی با اینکه در چارت سازمانی جزو نهاد کتابخانه های عمومی کشور نیستند ولی در خدمت عموم مردم قرار دارند. در بعضی از شهرها کتابخانه های سازمان فرهنگی و هنری شهرداری ها از جمله شهرداری تهران کتابخانه هایی را تاسیس کرده است. هدف مشخص است و فاصله مان تا رسیدن به هدف بسیار است.
در مورد مناطق محروم و روستا ها چه کارهایی انجام شده است؟
مختارپور:اولویت ما این بوده است که در روستاها و در شهرهای کوچک و متوسط کتابخانه داشته باشیم. یکی از برنامه های نهاد که از چند سال گذشته شروع شده و اکنون هم ادامه دارد همکاری برای تاسیس کتابخانه های مشارکتی است. کتابخانه مشارکتی یعنی اینکه شخصیت های حقیقی و حقوقی کتابخانه هایشان را در اختیار استفاده عموم قرار می دهند. کارشناسان نهاد می روند بازدید می کنند. اگر معیار ها، ضوابط و استانداردهای لازم را دارا باشد قراردادی بسته می شود. با وجود اینکه مالکیت کتابخانه برای ما نیست ولی در اختیار آنها کتاب و مجله و سایر امکانات قرار می دهیم. این طرح موفقی بوده است و واقعا در پی گسترش آن هستیم.
اکنون نرخ سرانه مطالعه مردم کشورمان در روز چند دقیقه است و در قیاس با کشورهای جهان و منطقه در چه جایگاهی هستیم؟به نظر شما عوامل مؤثر در سرانه مطالعه کتاب جمعیت یک کشور چیست؟
مختارپور: بسیار صریح خدمت شما می گویم نمی دانم. و نه تنها نمی دانم بلکه اصلا نمی دانم با چه روشی این آمار و ارقام استخراج و منتشر می شود. من ندیدم بر اساس روش دقیق علمی این آمار استخراج شود و در بررسی ها به آن استناد شود. البته نشانه هایی است که نشان دهنده پایین بودن میزان مطالعه شهروندان ایرانی است. شمارگان کتاب کشور پایین است. اعضای کتابخانه های ما و تعداد مراجعه شان به کتابخانه پایین است. به استناد همین نشانه ها می شود گفت سرانه مطالعه کم است. بسیاری از کسانی که در کتابخانه های مختلف مطالعه می کنند پشت کنکوری ها هستند.
زرگترین رویداد بین المللی توسعه حرفه‌ایِ انجمن کتابداری آمریکا (ALA) در روز 22 آبان 93 در شارجه‌ی امارات متحده عربی (UAE) با حضور صدها کتابدار در نمایشگاه بین المللی کتاب شارجه (SIBF) برای اولین کنفرانس کتابخانه نمایشگاه بین المللی کتاب شارجه/ انجمن کتابداری آمریکا (SIBF/ALA) برگزار شد.
به گزارش لیزنا، کتابدارانی از کشورهای افغانستان، بحرین، مصر، هند، عراق، اردن، مالزی، نیجریه، عمان، فلسطین، قطر، عربستان سعودی، سوریه، امارات متحده عربی و دیگر کشورها در این رویداد توسعه حرفه‌ای و شبکه ای دوروزه‌ی رایگان شرکت کردند. 425 نفر پیش ثبت نام انجام دادند و حدود 400 نفر در محل ثبت نام کردند.
مدیر نمایشگاه بین المللی کتاب شارجه، احمد الامیری، با گفتن این که «مردم این منطقه عاشق مطالعه هستند و کتابخانه‌ها باید به منظور ترویج تبادل فرهنگی استفاده شوند. و تمام کتابخانه‌ها در سرتاسر جهان باید با هم همکاری کنند.» از حضور کتابداران استقبال کرد.
شرکت‌کنندگان با نطق ابتدایی رئیس انجمن کتابداری آمریکا پیرامون تحول کتابخانه‌ها و 15 جلسه در طیف وسیعی از موضوعات برای هر نوع کتابخانه، ایده‌های جدیدی به اشتراک گذاشتند و از بینش‌های ارائه‌کنندگان بین‌المللی سطح بالا استفاده کردند.
موضوعات شامل الگوها و فناوری‌های جدید، سواد اطلاعاتی، کتابخانه‌های مدارس به عنوان بخشی از فرآیند موفقیت دانش‌آموزان، تعامل جامعه، فضاها و خدمات نوآورانه در کتابخانه‌های دانشگاهی، سیاست دسترسی آزاد، منابع الکترونیکی و کتابخانه‌های مجازی، استاندارد توصیف و دستسی به منابع (RDA)، برنددهی دوباره و اثبات ارزش کتابخانه، فضاهای کارگاهی، ارزیابی، توسعه کارکنان و رهبری، و ترویج عشق به مطالعه بود.
این کنفرانس از سوی بخش بازاریابی دفتر روابط بین الملل و انجمن کتابداری آمریکا، نمایشگاه بین‌المللی کتاب شارجه، و نمایشگاه کتاب مشترک برگزار شده است. در طی برگزاری ده‌روزه این برنامه، بیش از یک میلیون بازدیدکننده از نمایشگاه دیدن کردند و در راهروهای شلوغ نمایشگاه به تماشا و خرید کتاب پرداختند. در این بین 45000 دانش آموز دختر با رهبری معلمانشان در یک روز صبح به «عشق ورزیدن به کتاب» تشویق شدند. سالن پرنشاط کتابداران، در لابی اصلی نمایشگاه کتاب، با حمایت مالی شرکت‌های مختلف، از جمله نمایشگاه بین‌المللی کتاب شارجه، مکانی ایده‌آل برای ملاقات، پایگاه کنفرانس، و فضای شبکه فراهم آورد.
به گزارش لیزنا، مراسم تجلیل از خادمان و فعالان کتابخوانی حوزه نشر آموزش و پرورش با حضور دکتر فانی وزیر آموزش و پرورش، سید عباس صالحی معاون امور فرهنگی، حمیدرضا کفاش معاون امور فرهنگی وزارت آموزش و پرورش و جمعی از اهالی فرهنگ عصر روز یکشنبه 25/8/93 در تالار فرهنگ برگزار شد.
صالحی در این مراسم با اشاره به تحولات صورت گرفته در حوزه کتاب در سه دهه بعد از انقلاب گفت: در سه دهه و نیم بعد از انقلاب اسلامی در حوزه کتاب اتفاقات خوب و مبارکی رخ داده است که یکی از آنها تولید عناوین کتاب است. در سال 1393 بیش از 70 هزار عنوان کتاب تولید شده که نیمی از آنها چاپ اولی بوده‌اند. همچنین این کتاب ها در موضوعات متفاوت به چاپ رسیده بودند و برخی از آنها از لحاظ کیفی خوب و قابل توجه بودنند.
وی افزود: اما آن چیزی که دغدغه‌ی بزرگان علم و فرهنگ خصوصاً رهبر معظم انقلاب اسلامی است، که در حوزه کتاب دغدغه‌های دارند، بحث افزایش سرانه مطالعه و گسترش مطالعه کتاب خوب است.
صالحی افزود: سه مجموعه هستند که میتوانند نقش اصحاب را در این حوزه ایفا کنند و بار اصلی بر دوش آنهاست این مجموعهها خانواده، رسانه، و مدارس هستند این نهاد بار مهم فرهنگ ترویج کتاب را بر دوش دارند.
وی افزود: بیش از آنکه سرانه فقر مطالعه در کشور داشته باشیم شاهد فقر عادت مطالعه و لذت مطالعه هستیم .
صالحی با اشاره به امضای تفاهمنامهی میان معاون امور فرهنگی وزارت آموزش و پرورش و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: با امضای تفاهمنامه میان این دو معاونت می توانیم بخشی از این موانع را برطرف کنیم. آموزش و پرورش دریایی از ظرفیتها برای تحقق کتابخوانی و افزایش سرانه مطالعه در کشور است.
امیدوارم خط مشی مدیر کتابخانه زندگیتان، فراهم آوری شادی، وجین غم، سازماندهی موفقیت و اشاعه مهربانی باشه.
مراسم تکریم مقام کتابداران و ترویج فرهنگ کتابخوانی در استان همدان با حضور دبیرکل نهاد برگزار شد.
مراسم تکریم مقام کتابداران و ترویج فرهنگ کتابخوانی در استان همدان از ساعت 10صبح امروز با حضور علیرضا مختارپور دبیرکل نهاد کتابخانه های عمومی کشور و جمعی از مسئولین استانی، کتابداران و خادمان کتاب استان همدان برگزار شد.
