طب الرضا

معرفی کتاب

 طب الرضا علیه السلام
آموزه های پزشکی امام رضا (ع)


طب الرضا یا رساله‌ی ذهبیه کتابی است پزشکی از امام رضا ع که بر خلاف کتب دیگر- که معمولاً توصیه‌های پزشکی را از میان احادیث ائمه گلچین می‌کنند- وجود مبارک امام رضا ع آن را نگاشته‌اند. این کتاب از دو جهت دارای اهمیت است؛ اول این‌که کتابی است علمی در زمینه‌ی پزشکی و دیگر این‌که چون از ناحیه‌ی امام معصوم صادر شده، از اشتباهات مرسوم و رایج در علوم تجربی مبری است.
رساله ذهبیه امام رضا ع مجموعه بیانات ارزشمند علمی و پزشکی امام است که در آن با شرح خواص اغذیه و اشربه، راهکارهای بهزیستی و بهداشت و سلامت را به انسان می‌آموزد و تکنیک‌های مقابله با بیماری‌ها و آسیب‌های روحی و روانی را مورد توجه و نقد و بررسی قرار می‌دهد. این رساله با اهمیت پزشکی، به درخواست مأمون خلیفه عباسی، توسط امام تقریر و تحریر شده است که امام، آن را بزرگوارانه ظاهراً خطاب به مأمون تقریر فرموده؛ اما در متن بیانات، افاضات جنبه‌ی خطاب عمومی داشته و از مفاد آن شمیم افادات همگانی به مشام می‌رسد، بخشی از آن رساله‌ی گرانمایه به بحث درباره‌ی اهمیت حیاتی حجامت و فصد(شکافتن رگ بیمار) پرداخته و این راهکار حیات‌بخش را درمانگر بسیاری از بیماری‌های لاعلاج رقم زده است. اهمیت و تأثیر اعجاب‌آور این اثر گوهربار به قدری بود که مأمون را بر آن داشت تا دستور دهد آن را با آب طلا بنویسند.
تردیدی در صحت و اصالت سند رساله ذهبیه نیست زیرا برخی از روایت‌ها سند آن را به «محمد‌بن جمهور» و در بعضی از این سندها نام «حسن‌بن محمد نوفلی» به چشم می‌خورد که نجاشی او را توثیق کرده و درباره‌ی او گفته است: «ثقه و جلیل‌القدر است و از امام رضا ع رساله‌ای را روایت کرده است که منظور او همان رساله ذهبیه است».
شاید شهرت این رساله میان دانشمندان و اجماع آن‌ها درباره‌ی نسبت آن به امام رضا ع در دوران مختلف و عدم ورود خدشه‌ای از جانب احدی بر این انتساب، از جمله اسبابی است که به پژوهشگر اطمینانی نزدیک به یقین ‌بخشیده که این رساله از عطایای شخص امام رضا عاست. این رساله‌ی بلیغ علمی از نفیس‌ترین و گران‌بهاترین مواریث اسلامی، در زمینه‌ی دانش پزشکی است و به طور مختصر مشتمل بر رشته‌هایی از علوم پزشکی مانند علم تشریح، زیست‌شناسی، وظایف‌الاعضا و علم‌الامراض و بهداشت و جز آن بوده و بخش زیادی از طب پیش‌گیری را نیز بیان فرموده است و نیز شامل دانش شیمی و تغذیه و بسیاری از گرایش‌های علمی و دانش بشری است.

عناوین موضوعات توضیح داده شده در کتاب طب الرضا(ع) :

 

فواید میوه‌ها و خوراکی‌ها
مویز	گردو	کاسنی	عدس	سنجد	روغن بنفشه	جو	به	بادام	آب
نان برنجی	گل ختمی	کاهو	عسل	سویق(قوّتو)	روغن زنبق	خرما	پیاز	بادنجان	آلو
نخود	گوشت	کرفس	فندق	سیر	روغن زیتون	خربزه	تخم مرغ	باقلی	آویشن
نمک	ماش	کدو	قارچ	شکر	سیب	خیار	ترنج	بالنگ	انار
هویچ	ماهی	کندر	قلوه	شیر	سرکه	چغندر	تره	برنج	انجیر